ΕΙΔΗΣΕΙΣ

Παγκόσμια Ημέρα Καρδιάς: Η γενετική «σύμμαχός» μας στην πρόληψη των κληρονομικών καρδιοπαθειών

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Καρδιάς, το μήνυμα της θωράκισης της καλής της υγείας, αλλά και της εμπέδωσης μιας κουλτούρας πρόληψης στην καθημερινότητά μας που θα συμβάλλει στην αποφυγή μελλοντικών προβλημάτων τίθεται στο προσκήνιο της δημόσιας συζήτησης, μέσα από τις εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του γενικού πληθυσμού.

Παγκόσμια Ημέρα Καρδιάς: Η γενετική «σύμμαχός» μας στην πρόληψη των κληρονομικών καρδιοπαθειών

Τα τελευταία χρόνια στην προσπάθειά μας να προφυλάξουμε την υγεία της καρδιάς, η επιστήμη της γενετικής έχει αναδειχθεί σε έναν αξιόπιστο «σύμμαχο», συμβάλλοντας στον εντοπισμό της γενετικής αιτίας των κληρονομικών καρδιοπαθειών, αλλά και στην αυξημένη επαγρύπνηση μεταξύ των μελών οικογενειών, στις οποίες παρατηρείται με αυξημένη συχνότητα η εμφάνιση συγκεκριμένων κληρονομικών νοσημάτων.

Kαρδιοπάθειες με κληρονομική επιβάρυνση

Οι κληρονομικές παθήσεις της καρδιάς οφείλονται σε γενετικές παραλλαγές (μεταλλάξεις) του DNA που μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά. Οι πιο συχνές κληρονομικές καρδιοπάθειες είναι οι μυοκαρδιοπάθειες και οι αρρυθμίες. Οι μυοκαρδιοπάθειες οφείλονται σε διαταραχές της φυσιολογικής λειτουργίας του καρδιακού μυός και περιλαμβάνουν την υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια, τη διατατική μυοκαρδιοπάθεια και την αρρυθμιογόνο μυοκαρδιοπάθεια της δεξιάς κοιλίας. Οι αρρυθμίες, οι οποίες προκαλούνται από διαταραχές της αγωγιμότητας της καρδιάς, περιλαμβάνουν τα σύνδρομα Long QT και Brugada. Όσον αφορά τα καρδιαγγειακά νοσήματα, τα οποία συχνά παρουσιάζουν οικογενειακό ιστορικό, η γενετική βάση τους είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη δεδομένου ότι οφείλονται στην αθροιστική επίδραση γενετικών παραλλαγών σε πολλαπλά γονίδια.

Γενετικές εξετάσεις: Πώς συμβάλλουν στη θωράκιση της υγείας της καρδιάς

Οι γενετικές εξετάσεις χρησιμοποιούνται για α) την ανίχνευση της αιτίας μιας κληρονομικής πάθησης της καρδιάς, β) την επιβεβαίωση της κλινικής διάγνωσης κάποιου καρδιακού νοσήματος και γ) τον εντοπισμό των μελών μιας οικογένειας που διατρέχουν κίνδυνο εμφάνισης συγκεκριμένης καρδιοπάθειας, η οποία παρατηρείται με αυξημένη συχνότητα σε αυτή.

Η ανάπτυξη της τεχνολογίας αλληλούχισης επόμενης γενιάς (next generation sequencing), η οποία παρέχει τη δυνατότητα μαζικής παράλληλης αλληλούχισης πολυάριθμων γονιδίων, καθώς και η εφαρμογή της στην κλινική πράξη, έκανε εφικτή την πλήρη ανάλυση όλων των γονιδίων που έχουν συσχετισθεί μέχρι σήμερα με τις κληρονομικές καρδιοπάθειες. Η υψηλή διαγνωστική ικανότητα της συγκεκριμένης τεχνικής αύξησε σημαντικά την πιθανότητα εντοπισμού της γενετικής αιτίας των κληρονομικών παθήσεων της καρδιάς, γεγονός που βοηθά την πρόληψη και τη διαχείρισή τους.

Τι ισχύει σε περίπτωση ανίχνευσης παθολογικών μεταλλάξεων

Παρότι η ανίχνευση κάποιας παθολογικής μετάλλαξης στα πλαίσια του μοριακού ελέγχου των καρδιακών νοσημάτων δεν αποτελεί εγγύηση ότι θα εμφανιστεί το αντίστοιχο νόσημα ή δεν δύναται να δώσει πληροφορίες για την ηλικία εμφάνισης και την βαρύτητα των συμπτωμάτων, θα πρέπει να αποτελεί ισχυρή ένδειξη για συχνότερους καρδιολογικούς ελέγχους. Η λήψη της κατάλληλης θεραπευτικής αγωγής σε αρχικό στάδιο της νόσου, μπορεί να βοηθήσει στην καλύτερη αντιμετώπισή της. Στο μέλλον που ο τομέας της εξατομικευμένης ιατρικής θα έχει προοδεύσει, η χορήγηση θεραπευτικής αγωγής ανάλογα με το γονίδιο που παρατηρείται η γενετική παραλλαγή ή την φύση της ίδιας της παραλλαγής μπορεί να είναι εφικτή.

Παράλληλα, ο στοχευμένος μοριακός έλεγχος την ανιχνευθείσας μετάλλαξης στο στενό συγγενικό περιβάλλον του εξεταζόμενου, ενδέχεται να δράσει ευεργετικά και για άλλα μέλη της οικογένειας που τυγχάνει να είναι φορείς. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να ενημερώνονται άμεσα για τα τυχόν θετικά αποτελέσματα του συγγενή τους. Τέλος, τα άτομα με γενετική διάγνωση κληρονομικής καρδιοπάθειας θα πρέπει να έχουν υπόψη τους ότι κινδυνεύουν να την μεταδώσουν στους απογόνους τους. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να ζητούν γενετική συμβουλευτική πριν μπουν στην διαδικασία τεκνοποίησης.

Γονιδιακός έλεγχος καρδιακών νοσημάτων: Ποιους αφορά

Η συγκεκριμένη γενετική ανάλυση παρέχει τον πλήρη μοριακό έλεγχο με αλληλούχιση επόμενης γενιάς περισσοτέρων των 270 γονιδίων που έχουν συσχετισθεί με την εμφάνιση καρδιακών νοσημάτων σύμφωνα με τις συναφείς βάσεις δεδομένων και τη διεθνή βιβλιογραφία. Ενδείκνυται για όσους έχουν ιστορικό μυοκαρδιοπαθειών, αρρυθμιών, καρδιακής ανεπάρκειας ή μεταμόσχευσης καρδιάς στην οικογένεια, γεγονός που υποδηλώνει την ύπαρξη κληρονομικής αιτίας. Επίσης, είναι χρήσιμο να πραγματοποιηθεί στους συγγενείς ατόμων με αιφνίδιο καρδιακό θάνατο, για να εκτιμηθεί κατά πόσο το γεγονός οφείλεται σε καρδιακή ανακοπή γενετικής αιτιολογίας.

Τα μέλη των οικογενειών με υψηλό κίνδυνο κληρονομικών καρδιοπαθειών συστήνεται να ζητήσουν γενετική συμβουλευτική. Η ανάλυση του γενεαλογικού τους δέντρου σε συνδυασμό με τα αποτελέσματα της προαναφερθείσας γενετικής ανάλυσης μπορεί να παρέχουν χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο κληρονόμησης του νοσήματος και τον πιθανό κίνδυνο που διατρέχουν υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Ως μέσο πρόληψης είναι επίσης χρήσιμο σε περιπτώσεις α) ατόμων που ασχολούνται με τον αθλητισμό, β) νεαρών ατόμων με καρδιακά προβλήματα, καθώς και γ) παιδιών και εφήβων με ανωμαλίες του QT ή του καρδιακού ρυθμού.

Το «στοίχημα» του μέλλοντος

Η υψηλή διακριτική ικανότητα των σύγχρονων μοριακών αναλύσεων αυξάνει την πιθανότητα ανίχνευσης της γενετικής αιτίας των κληρονομικών καρδιοπαθειών, όπως και κάθε γενετικού νοσήματος. Η ταυτόχρονη πρόοδος των τεχνικών προγεννητικού και προεμφυτευτικού γενετικού ελέγχου, η οποία ευνοεί τον στοχευμένο μοριακό έλεγχο των παθολογικών παραλλαγών των σχετικών γονιδίων, θεωρούμε ότι μελλοντικά θα οδηγήσει σε σημαντική μείωση στις γεννήσεις παιδιών με σοβαρά καρδιακά νοσήματα.

Eυχαριστούμε θερμά για τις επιστημονικές πληροφορίες τον κ. Λέανδρο Λάζαρο, PhD, Μοριακό Γενετιστή – Κλινικό Εμβρυολόγο, του GENESIS GENOMA LAB.