Σπασμοί στα παιδιά: Από τους πυρετικούς έως τα επιληπτικά σύνδρομα
Οι σπασμοί στα παιδιά αποτελούν ένα από τα πιο τρομακτικά περιστατικά για τους γονείς, όμως δεν είναι όλοι ίδιοι. Μπορεί να πρόκειται για ένα παροδικό, καλοήθες επεισόδιο ή για ένδειξη επιληπτικού συνδρόμου. Ας τους γνωρίσουμε έναν-έναν.
Γράφει η Αρετή Μανιώτη, M.D., M.Sc. Παιδίατρος – Παιδοπνευμονολόγος
Οι νεογνικοί σπασμοί εμφανίζονται τις πρώτες ημέρες ζωής και συνήθως οφείλονται σε υποκείμενα προβλήματα όπως υπογλυκαιμία, υποξία, λοιμώξεις ή ηλεκτρολυτικές διαταραχές. Αποτελούν επείγον ιατρικό περιστατικό και χρειάζονται άμεση νοσηλεία και διερεύνηση. Οι βρεφικοί σπασμοί, γνωστοί και ως σύνδρομο West, συμβαίνουν συνήθως στους 3–12 μήνες και χαρακτηρίζονται από αιφνίδιες κάμψεις ή εκτάσεις του κορμού και των άκρων σε συστάδες. Στο ηλεκτροεγκεφαλογράφημα εμφανίζεται η χαρακτηριστική hypsarrhythmia και η έγκαιρη παρέμβαση βελτιώνει σημαντικά την πρόγνωση.
Οι πυρετικοί σπασμοί είναι οι πιο συχνοί στην παιδική ηλικία, εμφανίζονται συνήθως μεταξύ 6 μηνών και 5 ετών κατά την απότομη άνοδο της θερμοκρασίας και χωρίζονται σε απλούς και επιπλεγμένους. Οι απλοί πυρετικοί σπασμοί είναι γενικευμένοι, διαρκούν λιγότερο από 15 λεπτά, δεν επαναλαμβάνονται μέσα σε 24 ώρες και το παιδί επανέρχεται πλήρως, αποτελώντας συνήθως καλοήθες φαινόμενο χωρίς αυξημένο κίνδυνο επιληψίας. Οι επιπλεγμένοι πυρετικοί σπασμοί μπορεί να είναι εστιακοί ή ημιγενικευμένοι, να διαρκούν περισσότερο από 15 λεπτά ή να επαναλαμβάνονται μέσα στο ίδιο 24ωρο και απαιτούν περαιτέρω διερεύνηση μέσω EEG
(ηλεκτροεγκεφαλογράφημα), απεικόνισης και εργαστηριακού ελέγχου.
Οι απύρετοι σπασμοί, δηλαδή εκείνοι που συμβαίνουν χωρίς πυρετό, μπορεί να έχουν επιληπτικό υπόστρωμα, δηλαδή μια τάση του εγκεφάλου να προκαλεί επαναλαμβανόμενες κρίσεις. Μεταξύ των παιδικών και εφηβικών επιληπτικών συνδρόμων, το σύνδρομο Lennox–Gastaut χαρακτηρίζεται από πολυμορφικές κρίσεις, όπως τονικές, ατονικές και αφαιρετικές, και συχνά συνοδεύεται από νοητική καθυστέρηση. Συνήθως εξελίσσεται από βρεφικούς σπασμούς και απαιτεί μακροχρόνια παρακολούθηση και φαρμακευτική αγωγή. Το σύνδρομο Doose ή μυοκλονική–ατονική επιληψία εμφανίζεται στα 2–6 έτη με μυοκλονικούς σπασμούς και απότομες πτώσεις, ενώ τα παιδιά έχουν φυσιολογική ανάπτυξη και η πρόγνωση είναι συνήθως καλή με σωστή θεραπεία. Το σύνδρομο Παναγιωτόπουλος είναι καλοήθες, εμφανίζεται σε παιδιά 3–10 ετών και χαρακτηρίζεται από νυκτερινούς σπασμούς με έμετο και αυτόνομες εκδηλώσεις, όπως διαστολή κόρης ή βλέμμα στο πλάι, και υποχωρεί πλήρως στην εφηβεία.
Η αφαιρετική επιληψία της παιδικής ηλικίας (Childhood Absence Epilepsy – CAE) εκδηλώνεται με σύντομες απουσίες, κατά τις οποίες το παιδί σταματά να αντιδρά για λίγα δευτερόλεπτα. Περίπου 30–40% των παιδιών μπορεί με την πάροδο των ετών να εξελιχθούν σε γενικευμένες τονικοκλονικές κρίσεις, ενώ το υπόλοιπο 60–70% έχει άριστη πρόγνωση με πλήρη ύφεση των κρίσεων. Η ρολανδεια επιληψία είναι η πιο συχνή καλοήθης επιληψία της παιδικής ηλικίας, με σπασμούς κυρίως κατά τον ύπνο που επηρεάζουν στόμα, πρόσωπο ή φωνή και υποχωρεί στην εφηβεία χωρίς γνωστικά ελλείμματα. Η νεανική μυοκλονική επιληψία εμφανίζεται στην εφηβεία με πρωινά τινάγματα των χεριών και μερικές φορές γενικευμένες κρίσεις, αλλά ελέγχεται πλήρως με αγωγή χωρίς να επηρεάζει τη νοητική ανάπτυξη. Οι εστιακοί σπασμοί οφείλονται σε εντοπισμένη εστία στον εγκέφαλο, είτε συγγενή, αγγειακή ή μεταλοιμώδη, και εκδηλώνονται ανάλογα με την περιοχή ως κινητικά, αισθητικά ή αυτόνομα φαινόμενα. Τέλος, η πρωτοπαθής γενικευμένη επιληψία χαρακτηρίζεται από κρίσεις που ξεκινούν ταυτόχρονα και συμμετρικά από όλο τον εγκέφαλο, μπορεί να είναι μυοκλονικές, τονικοκλονικές ή αφαιρετικές και συχνά έχει κληρονομική βάση με πολύ καλή ανταπόκριση στη θεραπεία.
Συμπερασματικά, οι απλοί πυρετικοί σπασμοί είναι συχνοί και συνήθως καλοήθεις, ενώ οι επιπλεγμένοι ή απύρετοι σπασμοί χρειάζονται διερεύνηση. Η έγκαιρη διάγνωση και η σωστή αγωγή εξασφαλίζουν άριστη πρόγνωση για τους περισσότερους τύπους επιληψίας. Οι γονείς μπορούν να στηρίξουν το παιδί με ψυχραιμία και ενημέρωση, καθώς η πλειονότητα των παιδιών με σπασμούς μεγαλώνει φυσιολογικά, μαθαίνει, γελά και ονειρεύεται. Ο εγκέφαλος των παιδιών έχει «ηλεκτρισμό», αλλά και τεράστια ικανότητα ωρίμανσης, και οι περισσότεροι σπασμοί δεν αφήνουν μόνιμα ίχνη όταν αντιμετωπίζονται σωστά.
Αρετή Μανιώτη, M.D., M.Sc. Παιδίατρος – Παιδοπνευμονολόγος, Wellness & Emotional Health Expert για παιδιά & οικογένειες, Νοσοκομείο Παίδων Π. & Α. Κυριακού