Παγκόσμια Ημέρα Καρδιάς: Ολοκληρωμένος καρδιολογικός έλεγχος και σύγχρονες μέθοδοι διάγνωσης

Στις 29 Σεπτέμβριου, η Παγκόσμια Ημέρα Καρδιάς έρχεται κάθε χρόνο να μας υπενθυμίσει τη σημασία της πρόληψης και της έγκαιρης διάγνωσης, ιδιαίτερα σε μια εποχή όπου τα καρδιαγγειακά νοσήματα παραμένουν η πρώτη αιτία θανάτου παγκοσμίως.

Με αφορμή αυτή την ημέρα, ο Καρδιολόγος και Επιστημονικός Συνεργάτης στην Κοσμοϊατρική, κ. Νικόλαος Αλεξόπουλος, μας ενημερώνει για την αξία του τακτικού ελέγχου της καρδιάς και τις πλέον σύγχρονες διαγνωστικές μεθόδους που περιλαμβάνει ένας ολοκληρωμένος καρδιολογικός έλεγχος.

Οι καρδιοπάθειες εξελίσσονται συχνά χωρίς εμφανή προειδοποιητικά σημάδια, γι' αυτό και η πρόληψη είναι το ισχυρότερο “όπλο” που έχουμε στη διάθεσή μας.

Πόσο σημαντικός είναι ο τακτικός έλεγχος της καρδιάς και από ποια ηλικία είναι σωστό να ξεκινά;

Η πρόληψη είναι πολύ σημαντική για τις καρδιακές παθήσεις και αυτό αποδεικνύεται περίτρανα από το ότι περισσότερο ρόλο στην ελάττωση της θνησιμότητας από τις καρδιαγγειακές παθήσεις τα τελευταία 50 χρόνια έχει παίξει η πρόληψη με την υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής, παρά οποιαδήποτε εξέλιξη σε διαγνωστικό ή θεραπευτικό επίπεδο. Παρόλα αυτά, ο τακτικός έλεγχος της καρδιάς είναι χρήσιμος σε όλες τις ηλικίες, απλώς σε διαφορετικές ηλικίες εφαρμόζεται με διαφορετικό τρόπο και σε διαφορετική συχνότητα (π.χ. αλλιώς ελέγχεται ένας έφηβος που αθλείται σε υψηλό επίπεδο, αλλιώς ένας τριαντάρης «φυσιολογικός» και αλλιώς ένας πενηντάρης, διαβητικός και υπερτασικός).

Ποιες είναι οι βασικές εξετάσεις που περιλαμβάνει ένας πλήρης καρδιολογικός έλεγχος;

Ο καρδιολογικός έλεγχος ξεκινά με τη λήψη του ιστορικού, τόσο του ατομικού όσο και του οικογενειακού (π.χ. αλλιώς αντιμετωπίζεις έναν εξεταζόμενο όταν ο πατέρας του και ο πρώτος θείος του έχουν πάθει έμφραγμα μυοκαρδίου σε μικρή ηλικία και αλλιώς όταν κανένας στην οικογένεια δεν είχε ποτέ καρδιακό πρόβλημα). Συνεχίζεται με την κλινική εξέταση, από την οποία μπορεί να ληφθούν σημαντικές πληροφορίες για πολλές παθήσεις. Ακρογωνιαίος λίθος στη διαγνωστική προσέγγιση εξακολουθεί να είναι το ηλεκτροκαρδιογράφημα (το πρώτο διενεργήθηκε πριν από περισσότερο από 100 χρόνια), ενώ στους περισσότερους ασθενείς θα προχωρήσουμε και σε υπερηχογράφημα-τρίπλεξ καρδιάς (ανάλογα με το αν υπάρχει προηγούμενο και πριν πόσο καιρό έγινε αυτό). Πολύ χρήσιμη εξέταση είναι και η δοκιμασία κόπωσης, η οποία αν και δεν έχει υψηλή διαγνωστική ακρίβεια, μας προσφέρει εξαιρετικά πολύτιμες πληροφορίες για πολλές παραμέτρους, για αυτό και ζητείται σε κάποιους εξεταζόμενους. Από εκεί και πέρα, υπάρχουν πολλές εξετάσεις, οι περισσότερες απεικονιστικές, οι οποίες θα ζητηθούν ανάλογα με την περίπτωση.

Η απεικόνιση της καρδιάς περιλαμβάνει διάφορες εξετάσεις με διαφορετικές δυνατότητες. Μπορείτε να μας εξηγήσετε τι ακριβώς είναι η αξονική στεφανιογραφία και ποιον ρόλο παίζει στη διάγνωση των καρδιακών παθήσεων;

Η αξονική στεφανιογραφία είναι μια σπουδαία εξέταση, γιατί μας επιτρέπει να «δούμε» τις στεφανιαίες αρτηρίες (τις αρτηρίες δηλαδή που θρέφουν την καρδιά και που όταν αποφραχθούν προκαλούν οξύ έμφραγμα μυοκαρδίου ή στηθάγχη), με έναν τρόπο απλό και γρήγορο. Με τους νεότερης γενιάς αξονικούς τομογράφους η ποιότητα των εικόνων είναι εκπληκτική και μπορούμε να εξετάσουμε τους περισσότερους εξεταζόμενους με πολύ καλά αποτελέσματα. Το εντυπωσιακό με την αξονική τομογραφία είναι ότι, εκτός από τον βαθμό της στένωσης που μπορεί να έχει μια στεφανιαία αρτηρία (π.χ. 70% στένωση), μας δείχνει και το τοίχωμα αυτής, μας δίνει δηλαδή πληροφορίες και για την σύσταση της αθηρωματικής πλάκας, πληροφορίες που λαμβάνονται υπόψη για την εκτίμηση του κινδύνου που διατρέχει ένας ασθενής.

Τέλος, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι με την αξονική στεφανιογραφία (ή αν θέλουμε να είμαστε πιο ακριβολόγοι με την «αξονική τομογραφία καρδιάς») λαμβάνουμε πληροφορίες και για την ίδια την καρδιά, όπως π.χ. για το πώς λειτουργεί η καρδιά, σε ποια τοιχώματά της υπάρχει έμφραγμα, για το αν υπάρχει κάποιος θρόμβος μέσα στην καρδιά κ.τ.λ.

Σε ποιες περιπτώσεις προτείνεται η αξονική στεφανιογραφία ως μέθοδος διερεύνησης;

Ως μέθοδος διερεύνησης των στεφανιαίων αρτηριών, η αξονική στεφανιογραφία προτείνεται σε πάρα πολλές περιπτώσεις. Ενδεικτικά αναφέρονται τα παρακάτω:

i. Διερεύνηση συγγενών ανωμαλιών των στεφανιαίων αρτηριών (π.χ. όταν ψάχνουμε για ποιο λόγο πονάει στο στήθος ένα νέο κορίτσι κατά τη διάρκεια της άθλησης).

ii. Όταν διερευνούμε έναν ενήλικο με στηθάγχη, ιδίως όταν ΔΕΝ θεωρούμε ότι είναι πολύ πιθανό να έχει «πρόβλημα» στις στεφανιαίες αρτηρίες του. Αυτό, γιατί η αξονική στεφανιογραφία είναι η καλύτερη μη επεμβατική εξέταση (εξαιρουμένης δηλαδή της κλασικής επεμβατικής στεφανιογραφίας που διενεργείται με καθετηριασμό σε αιμοδυναμικό εργαστήριο) για να αποκλείσουμε τις στενώσεις των στεφανιαίων αρτηριών. Ιδανικά, θέλουμε με την αξονική στεφανιογραφία να «κλείνουμε το κεφάλαιο», να αποκλείουμε δηλαδή τη στεφανιαία νόσο και έτσι ο ασθενής μας να μην χρειαστεί να κάνει άλλες εξετάσεις. Γνωρίζουμε ωστόσο ότι κάποιοι ασθενείς θα χρειαστεί να διερευνηθούν με περισσότερες εξετάσεις, αν υπάρχουν ενδιάμεσα ευρήματα ή και θα οδηγηθούν στο αιμοδυναμικό εργαστήριο, αν βρούμε σοβαρές στενώσεις στις στεφανιαίες αρτηρίες τους.

iii. Σε κάποιες περιπτώσεις ανθρώπων χωρίς στηθάγχη, π.χ. σε ασθενείς με υπερλιπιδαιμία και κληρονομικότητα. Πιθανώς, στο μέλλον να δούμε να εφαρμόζεται σε όλο και περισσότερους ασυμπτωματικούς ανθρώπους για την εκτίμηση της αθηρωμάτωσης που ενδεχομένως έχουν.

iv. Σε κάποιες περιπτώσεις ασθενών που έχουν υποβληθεί σε εγχείρηση αορτοστεφανιαίας παράκαμψης (bypass) ή τοποθέτησης στεντ για την εκτίμηση των μοσχευμάτων ή των στεντ.

Τι είναι το Calcium Score και πότε έχει νόημα να το κάνει κανείς;

Το Calcium Score (ή Σκορ Ασβεστίου) είναι μια εξέταση που γίνεται και πάλι με αξονική τομογραφία, χωρίς όμως τη χορήγηση σκιαγραφικής ουσίας. Έτσι μπορούμε να μετρήσουμε πόσο ασβέστιο υπάρχει στις στεφανιαίες αρτηρίες. Σε γενικές γραμμές (υπάρχουν πολύ ειδικές εξαιρέσεις, όπως οι ασθενείς με τελικού σταδίου νεφρική ανεπάρκεια), στις περιοχές όπου υπάρχει ασβέστιο στις στεφανιαίες αρτηρίες, υπάρχει και αθηρωματική πλάκα, χωρίς ωστόσο να ισχύει πάντα και το αντίστροφο (μπορεί να υπάρχουν αθηρωματικές πλάκες χωρίς να έχουν ασβέστιο!!!).

Το σκορ ασβεστίου έχει θέση στην εκτίμηση των ασθενών που ΔΕΝ αναφέρουν συμπτώματα ενδεικτικά στεφανιαίας νόσου (ασυμπτωματικοί ασθενείς) για την εκτίμηση του κινδύνου που διατρέχουν να πάθουν κάποιο έμφραγμα ή άλλο καρδιαγγειακό επεισόδιο τα επόμενα χρόνια. Περισσότερο το χρειαζόμαστε στους ασθενείς με μέτρια πιθανότητα να εμφανίσουν κάποιο καρδιαγγειακό επεισόδιο. Αν το σκορ είναι σχετικά υψηλό, τότε θα αναγκαστούμε να γίνουμε πιο επιθετικοί στην αντιμετώπιση των παραγόντων κινδύνου (π.χ. θα προσπαθήσουμε να ελαττώσουμε ακόμα περισσότερο την χοληστερίνη και την αρτηριακή πίεση με φάρμακα). Σε πολύ υψηλό μάλιστα σκορ, ενδεχομένως θα ζητήσουμε περισσότερες απεικονιστικές εξετάσεις για να διερευνήσουμε αν υπάρχουν και σοβαρές αποφράξεις στις στεφανιαίες αρτηρίες. Από την άλλη, αν το σκορ ασβεστίου είναι μηδέν (καθόλου ασβέστιο), τότε θα ξέρουμε ότι η πρόγνωση του ασθενή μας είναι αρκετά καλή (η πιθανότητα να πάθει κάτι τα επόμενα χρόνια είναι χαμηλή).

Ποια είναι τα πλεονεκτήματα της μαγνητικής τομογραφίας καρδιάς και πότε επιλέγεται ως διαγνωστική μέθοδος;

Η μαγνητική τομογραφία καρδιάς είναι μια ιδιαίτερη εξέταση, ένα «σούπερ υπερηχογράφημα» (αν και σε κάποιες παραμέτρους το υπερηχογράφημα πλεονεκτεί) και, αν θέλαμε να περιγράψουμε με λεπτομέρεια τις παθήσεις στις οποίες μπορεί να προσφέρει διαγνωστικά και προγνωστικά, δεν θα μας έφτανε ένα ολόκληρο δισέλιδο. Έχει το πλεονέκτημα ότι είναι η καλύτερη εξέταση που διαθέτουμε για να κάνουμε ιστικό χαρακτηρισμό, να δούμε δηλαδή σε κάθε σημείο της καρδιάς αν υπάρχει οίδημα, αν υπάρχει ίνωση, αν υπάρχει έμφραγμα, αν υπάρχει ουλή. Εκτός όμως από αυτό, μπορεί να δει το πώς λειτουργεί η καρδιά, πώς λειτουργούν οι βαλβίδες της καρδιάς και πολλά άλλα. Έχει θέση στη διερεύνηση όλων των καρδιαγγειακών παθήσεων, συμπεριλαμβανομένης και της στεφανιαίας νόσου. Αν ήθελα όμως να ξεχωρίσω τέσσερις ομάδες καρδιαγγειακών παθήσεων που πραγματικά κάνει τη διαφορά, αυτές θα ήταν οι μυοκαρδιοπάθειες, οι συγγενείς καρδιοπάθειες, οι καρδιακές μάζες (όγκοι) και οι αρρυθμίες.

Με δεδομένο ότι τα καρδιαγγειακά παραμένουν η 1η αιτία θανάτου παγκοσμίως, τι απλά βήματα μπορεί να κάνει κάποιος σήμερα για να προστατεύσει την καρδιά του;

Για να κλείσουμε όπως ξεκινήσαμε, το κλειδί για την ελάττωση του καρδιαγγειακού κινδύνου είναι η πρόληψη, η υιοθέτηση δηλαδή πιο υγιεινού τρόπου ζωής. Χαίρομαι πραγματικά που μαθαίνω ότι γενιά Z πίνει λιγότερο αλκοόλ από τις προηγούμενες γενιές και την απασχολεί περισσότερο η υγεία της, αλλά ανησυχώ που πολλοί έφηβοι χρησιμοποιούν προϊόντα καπνού (έστω και μη καπνικά). Αν θέλουμε να προστατεύσουμε την καρδιά μας, πρέπει να τρεφόμαστε υγιεινά, να γυμναζόμαστε (ΔΕΝ χρειάζεται να τρέχουμε μαραθώνιο !!!), να διατηρούμε καλό σωματικό βάρος και να μην καπνίζουμε. Αν μάλιστα καταφέρουμε να περιορίσουμε το άγχος και να κοιμόμαστε αρκετά και στις σωστές ώρες, τότε έχουμε ακόμα περισσότερο κέρδος. Το πόσο συχνά θα κάνουμε καρδιολογικό έλεγχο εξαρτάται τόσο από τις αντιλήψεις μας για τις προληπτικές εξετάσεις, όσο και από τα αποτελέσματα του προηγηθέντος ελέγχου. Ανεξαρτήτως ωστόσο από τα αποτελέσματα του ελέγχου αυτού, τα προαναφερθέντα απλά μέτρα πρέπει να τα εφαρμόζουμε όσο το δυνατόν περισσότερο μπορούμε.

Νικόλαος Αλεξόπουλος, Καρδιολόγος

Εξειδικευμένος στην Καρδιαγγειακή Απεικόνιση με CT/MRI

Επιστημονικός Συνεργάτης Κοσμοϊατρικής

Η Κοσμοιατρική διενεργεί όλες τις προληπτικές εξετάσεις του εθνικού προγράμματος «Προλαμβάνω» για τα καρδιαγγειακά νοσήματα, διασφαλίζοντας υψηλής ποιότητας υπηρεσίες στους εξεταζόμενους. Το καρδιολογικό τμήμα διαθέτει τον απαραίτητο, τελευταίας, τεχνολογίας εξοπλισμό για πλήρη και ακριβή διάγνωση των καρδιαγγειακών νοσημάτων και το σχεδιασμό των προληπτικών μέτρων προς αποφυγή τους.

Ενημερωθείτε για τα Διαγνωστικά Κέντρα της Κοσμοϊατρικής στο kosmoiatriki.com και ακολουθήστε τη σελίδα του Facebook και του Instagram.

Για περισσότερες πληροφορίες ή για να κλείσετε το ραντεβού σας, μπορείτε να επικοινωνήσετε με την Κοσμοϊατρική στο 2108640918.