Οι 3 ρόλοι που τα παιδιά ναρκισσιστών γονέων κουβαλούν και ως ενήλικοι

Αν και κάθε ενδοοικογενειακή δυναμική είναι ξεχωριστή, οι ψυχολόγοι έχουν εντοπίσει κοινά πρότυπα στον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά προσαρμόζονται στο εγωκεντρικό και συναισθηματικά απαιτητικό περιβάλλον, που δημιουργεί ένας ναρκισσιστής γονέας ή κηδεμόνας.

Αυτά τα πρότυπα συμπεριφοράς -που σχηματίζονται ως στρατηγικές επιβίωσης στην παιδική ηλικία- συχνά επιμένουν στην ενηλικίωση, επηρεάζοντας τις σχέσεις, την αυτοεκτίμηση και τη συναισθηματική υγεία του παιδιού που γίνεται ενήλικας.

Αυτό το άρθρο εξηγεί τους τρεις κύριους ρόλους που μπορεί να μεταφέρουν στην ενήλικη ζωή τους τα παιδιά ναρκισσιστών γονέων και τι τους χαρακτηρίζει.

Ποιους ρόλους αναπτύσσουν τα παιδιά των ναρκισσιστών γονέων;

Τα παιδιά των ναρκισσιστών γονέων συχνά αναλαμβάνουν ρόλους που έχουν σχεδιαστεί για να διατηρούν τη σταθερότητα της οικογένειας και να προστατεύουν συναισθηματικά τον εαυτό τους.

Οι τρεις κύριοι ρόλοι -ο ήρωας, ο αποδιοπομπαίος τράγος και το χαμένο παιδί- δεν επιλέγονται συνειδητά. Αντίθετα, αναδύονται ως προσαρμοστικές στρατηγικές, για να αντιμετωπίσουν την ασυνεπή επιβεβαίωση, τη συναισθηματική παραμέληση ή/και τις μη ρεαλιστικές προσδοκίες από τον γονέα νάρκισσο.

1. Το παιδί ήρωας: Επιδιώκοντας την τελειότητα

Το παιδί ήρωας ανταποκρίνεται στον ναρκισσιστικό γονέα με το να διαπρέπει και να γίνεται πηγή υπερηφάνειας για εκείνον.

Συχνά εργάζεται ακούραστα για να ανταποκριθεί σε πρακτικώς ανέφικτα πρότυπα, πιστεύοντας ότι η επιτυχία και η επίτευξη θα εξασφαλίσουν την αγάπη ή την έγκριση που λαχταρούν. Ενώ αυτός ο ρόλος μπορεί να οδηγήσει σε υψηλά επιτεύγματα, συχνά συνοδεύεται από εσωτερικευμένη πίεση, τελειομανία και δυσκολία χαλάρωσης.

Βασικά χαρακτηριστικά του ρόλου του ήρωα:

• Υπερ-επιτυχία σε ακαδημαϊκούς, εργασιακούς ή κοινωνικούς ρόλους
• Καταστολή της ευαλωτότητας, για να φανεί δυνατός και ικανός
• Δυσκολίες με την αυτοεκτίμηση, όταν δεν αποδίδει σε υψηλό επίπεδο
• Δυσκολίες στον καθορισμό ορίων στην ενήλικη ζωή λόγω φόβου απογοήτευσης των άλλων

2. Ο αποδιοπομπαίος τράγος: Κουβαλώντας την ενοχή

Ο αποδιοπομπαίος τράγος γίνεται το «αναγνωρισμένο πρόβλημα» της οικογένειας, απορροφώντας κριτική, συγκρούσεις και ενοχές.

Καταγράφοντας ένα παιδί ως «δύσκολο» ή «απροσάρμοστο», ο ναρκισσιστικός γονέας αποσπά την προσοχή μακριά από τη δική του δυσλειτουργία. Ενώ είναι επώδυνος, αυτός ο ρόλος παραδόξως επιτρέπει στο παιδί να εκφράσει αντίσταση, αλλά αφήνει επίσης μόνιμα σημάδια απόρριψης και χαμηλής αυτοεκτίμησης.

Βασικά χαρακτηριστικά του ρόλου του αποδιοπομπαίου τράγου:

• Συχνά κατηγορείται για το οικογενειακό άγχος ή/και τις αποτυχίες
• Ανάπτυξη μοτίβων αυτοαμφισβήτησης ή ντροπής
• Συμπεριφορά έντονης διαφωνίας, αντίστασης και αυτονομίας
• Υψηλότερος κίνδυνος να δυσκολεύεται με την εμπιστοσύνη και την εξουσία στις σχέσεις ενηλίκων

3. Το χαμένο παιδί: Επιλέγοντας την… αορατότητα

Το χαμένο παιδί αντιμετωπίζει την κατάσταση στο σπίτι με το να αποσύρεται από το προσκήνιο και να ελαχιστοποιεί την παρουσία του στην οικογένεια.

Παραμένοντας ήσυχο και μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, αυτό το παιδί αποφεύγει τις συγκρούσεις και μειώνει τον κίνδυνο να γίνει στόχος κριτικής. Στην ενήλικη ζωή, ωστόσο, αυτή η στρατηγική επιβίωσης μπορεί να μεταφραστεί σε απομόνωση, δυσκολία στην έκφραση αναγκών και φόβο συναισθηματικής εγγύτητας.

Βασικά χαρακτηριστικά του ρόλου του χαμένου παιδιού:

• Συναισθηματική απόσυρση και προτίμηση για μοναξιά
• Δυσκολεύεται να δημιουργήσει βαθιές συνδέσεις
• Αποφυγή συγκρούσεων με κάθε κόστος
• Κίνδυνος να μείνει εκτός ή να υποτιμηθεί στις σχέσεις και την εργασία

Συχνές Ερωτήσεις

Μπορεί ένα παιδί ναρκισσιστικών γονέων να παίζει περισσότερους από έναν ρόλους;

Ναι. Οι ρόλοι δεν είναι σταθεροί. Ένα παιδί μπορεί να εναλλάσσεται μεταξύ συμπεριφορών ήρωα, αποδιοπομπαίου τράγου και χαμένου παιδιού ανάλογα με τη δυναμική της οικογένειας και τις συνθήκες της ζωής.

Διατηρούνται αυτοί οι ρόλοι πάντα και στην ενήλικη ζωή;

Όχι πάντα. Με τη θεραπεία, την αυτογνωσία και τις υποστηρικτικές σχέσεις, πολλοί ενήλικες μπορούν να ξεμάθουν αυτούς τους ρόλους και να αναπτύξουν πιο υγιείς στρατηγικές αντιμετώπισης.

Πώς επηρεάζουν αυτοί οι ρόλοι τις ρομαντικές σχέσεις;

Οι «ήρωες» μπορεί να γίνουν υπερβολικά υπεύθυνοι σύντροφοι, οι «αποδιοπομπαίοι τράγοι» μπορεί να φοβούνται την απόρριψη ή τη σύγκρουση και τα «χαμένα παιδιά» μπορεί να δυσκολεύονται με την οικειότητα. Η αναγνώριση μοτίβων βοηθά στο σπάσιμο αυτών των κύκλων.

Προκύπτουν αυτοί οι ρόλοι μόνο στις ναρκισσιστικές οικογένειες;

Αν και είναι πιο συνηθισμένοι σε ναρκισσιστικό γονικό περιβάλλον, παρόμοιοι ρόλοι μπορούν να εμφανιστούν και σε άλλα δυσλειτουργικά οικογενειακά συστήματα με παραμέληση, εθισμό ή κακοποίηση.

Τι είδους θεραπεία βοηθά τους ενήλικες να απελευθερωθούν από αυτούς τους ρόλους;

Προσεγγίσεις όπως η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία, η θεραπεία που βασίζεται στο τραύμα και η εργασία με το εσωτερικό παιδί μπορούν να βοηθήσουν τους ενήλικες να αναδιαμορφώσουν προηγούμενες εμπειρίες και να χτίσουν πιο υγιείς ταυτότητες.

Συμπέρασμα

Τα παιδιά ναρκισσιστών γονέων συχνά προσαρμόζονται στην πραγματικότητα μέσα στην οποία μεγαλώνουν: γίνοντας ο «ήρωας», ο «αποδιοπομπαίος τράγος» ή το «χαμένο παιδί», ρόλοι που τα προστατεύουν στην παιδική ηλικία αλλά μπορούν να περιορίσουν τη συναισθηματική ευεξία στην ενήλικη ζωή τους. Ενώ αυτά τα μοτίβα μπορεί να επιμένουν για χρόνια, η επίγνωση είναι το πρώτο βήμα προς την θεραπεία.

Με θεραπευτική υποστήριξη και στοχευμένη αυτοκριτική, είναι εφικτό να ξεπεράσουμε αυτούς τους ρόλους, να καλλιεργήσουμε πιο υγιείς σχέσεις και να αναπτύξουμε μια ισχυρότερη, πιο αυθεντική αίσθηση του εαυτού μας.

Πηγές:
psychologytoday.com
healthline.com
verywellhealth.com
medicalnewstoday.com
psychologytoday.com