Λευκοβορίνη: Χρήσεις, παρενέργειες και ο πιθανός ρόλος της στη θεραπεία του αυτισμού

Παραδοσιακά συνταγογραφείται για να «σώσει» υγιή κύτταρα από τις τοξικές επιδράσεις των χημειοθεραπευτικών φαρμάκων, αλλά χρησιμοποιείται επίσης για τη διαχείριση της ανεπάρκειας φυλλικού οξέος και συγκεκριμένων τύπων αναιμίας.

Πρόσφατα, η λευκοβορίνη έχει τραβήξει την προσοχή για τις δυνατότητές της στη βελτίωση των συμπτωμάτων σε παιδιά με διαταραχή του φάσματος του αυτισμού (ASD).

Αυτό το άρθρο εξηγεί τι είναι η λευκοβορίνη, τις εγκεκριμένες ιατρικές χρήσεις της, τις παρενέργειες και τι δείχνουν οι έρευνες σχετικά με την πειραματική χρήση της στη θεραπεία του αυτισμού.

Τι είναι η λευκοβορίνη και πώς λειτουργεί;

Η λευκοβορίνη είναι η ενεργή, μειωμένη μορφή του φυλλικού οξέος, που παρακάμπτει ορισμένα από τα φυσιολογικά μεταβολικά βήματα του σώματος, για να εισέλθει απευθείας στις βιοχημικές οδούς.

Σε αντίθεση με το φυλλικό οξύ, το οποίο πρέπει να μετατραπεί στην ενεργή του μορφή, η λευκοβορίνη μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τα κύτταρα ακόμη και όταν ορισμένα ένζυμα είναι μειωμένα. Αυτό την καθιστά ιδιαίτερα πολύτιμη σε καταστάσεις όπου ο μεταβολισμός του φυλλικού οξέος διαταράσσεται.

• Ταξινόμηση: Παράγωγο φυλλικού οξέος (ανάλογο της βιταμίνης Β9)
• Χορήγηση: Διατίθεται σε από του στόματος και σε ενέσιμες μορφές
• Πρωτεύων μηχανισμός: Αποκαθιστά τα επίπεδα φυλλικού οξέος και προστατεύει τα υγιή κύτταρα κατά τη διάρκεια της φαρμακευτικής θεραπείας

Εγκεκριμένες ιατρικές χρήσεις της λευκοβορίνης

Οι γιατροί συνταγογραφούν λευκοβορίνη για:

• Σχήματα χημειοθεραπειών: Χρησιμοποιείται συχνά μετά από μεθοτρεξάτη, ένα φάρμακο που αναστέλλει τον μεταβολισμό του φυλλικού οξέος, για την προστασία των φυσιολογικών ιστών από την τοξικότητα.
• Καρκίνο του παχέος εντέρου: Σε συνδυασμό με 5-φθοροουρακίλη (5-FU) για την ενίσχυση της αντικαρκινικής δράσης του φαρμάκου.
• Μεγαλοβλαστική αναιμία: Χρησιμοποιείται σε ανεπάρκεια φυλλικού οξέος, όταν το από του στόματος φολικό οξύ δεν επαρκεί.
• Αντιστροφή τοξικότητας: Χρήσιμη σε περιπτώσεις υπερδοσολογίας μεθοτρεξάτης ή τυχαίας έκθεσης.

Πιθανή χρήση της λευκοβορίνης στον αυτισμό

Η επιστήμη την τελευταία δεκαετία έχει διερευνήσει τη λευκοβορίνη ως πιθανή θεραπεία για τον αυτισμό, ιδιαίτερα σε παιδιά με μεταβολικά προβλήματα, που σχετίζονται με το φυλλικό οξύ.

Ένας τομέας ενδιαφέροντος είναι η εγκεφαλική ανεπάρκεια φυλλικού οξέος (CFD), μια πάθηση κατά την οποία η μεταφορά φυλλικού οξέος στον εγκέφαλο είναι μειωμένη. Ορισμένα παιδιά με αυτισμό έχουν βρεθεί ότι φέρουν αντισώματα κατά του υποδοχέα φυλλικού οξέος άλφα, μειώνοντας τη διαθεσιμότητα φυλλικού οξέος στο κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ).

• Κλινικά ευρήματα: Μικρές τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές και παρατηρητικές μελέτες υποδηλώνουν ότι η συμπλήρωση λευκοβορίνης μπορεί να βελτιώσει την ομιλία, την επικοινωνία και την κοινωνική αλληλεπίδραση σε ορισμένα παιδιά με ASD.
• Δοσολογία σε μελέτες: Συνήθως η λευκοβορίνη χορηγήθηκε από το στόμα σε δόσεις προσαρμοσμένες στο σωματικό βάρος και -φυσικά- υπό ιατρική επίβλεψη.
• Πιθανός μηχανισμός δράσης: Παρακάμπτοντας την αποκλεισμένη οδό φυλλικού οξέος, η λευκοβορίνη μπορεί να αποκαταστήσει τα επίπεδα φυλλικού οξέος στον εγκέφαλο και να βελτιώσει την λειτουργία των νευροδιαβιβαστών.

Αν και πολλά υποσχόμενα, αυτά τα αποτελέσματα είναι προκαταρκτικά. Απαιτούνται μεγαλύτερες, μακροπρόθεσμες κλινικές δοκιμές προτού η λευκοβορίνη θεωρηθεί τυπική θεραπεία για τον αυτισμό.

Παρενέργειες και ζητήματα ασφάλειας

Όπως όλα τα φάρμακα, η λευκοβορίνη φέρει κινδύνους, που πρέπει να ληφθούν προσεκτικά υπόψη.

Κοινές παρενέργειες:

• Ναυτία, διάρροια ή κοιλιακή δυσφορία
• Διαταραχές ύπνου ή ευερεθιστότητα στα παιδιά
• Σπάνιες αλλεργικές αντιδράσεις (εξάνθημα, κνησμός, δυσκολία στην αναπνοή)

Σοβαροί κίνδυνοι:

• Μπορεί να επηρεάσει ορισμένα χημειοθεραπευτικά σχήματα, εάν δεν χορηγηθεί σωστά η δοσολογία
• Μπορεί να καλύψει την ανεπάρκεια βιταμίνης Β12, οδηγώντας σε νευρολογικές επιπλοκές, εάν δεν αντιμετωπιστεί

Η ιατρική παρακολούθηση είναι απαραίτητη. Η χορήγηση λευκοβορίνης δεν πρέπει ποτέ να ξεκινά χωρίς ιατρική αξιολόγηση, ιδιαίτερα σε παιδιά ή ασθενείς με σύνθετες ιατρικές παθήσεις.

Συχνές Ερωτήσεις

Μπορεί η λευκοβορίνη να θεραπεύσει τον αυτισμό;

Δεν συνιστά αυτόνομο θεραπευτικό σχήμα ίασης, αλλά μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά σε συμπεριφορικές θεραπείες και άλλες ιατρικές παρεμβάσεις. Τα τρέχοντα στοιχεία δείχνουν ότι μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση συγκεκριμένων συμπτωμάτων, αλλά δεν αποτελεί θεραπεία ίασης. Η έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη.

Είναι η λευκοβορίνη η ίδια με τα συμπληρώματα φυλλικού οξέος;

Όχι ακριβώς. Ενώ και τα δύο σχετίζονται με τη βιταμίνη Β9, η λευκοβορίνη υπάρχει ήδη στην ενεργό της μορφή, καθιστώντας την πιο αποτελεσματική σε ορισμένες μεταβολικές διαταραχές.

Πόσος καιρός χρειάζεται για να φανούν αποτελέσματα σε μελέτες για τον αυτισμό;

Ορισμένες κλινικές αναφορές υποδηλώνουν βελτιώσεις στις γλωσσικές και κοινωνικές δεξιότητες μέσα σε λίγους μήνες, αλλά τα αποτελέσματα ποικίλλουν σημαντικά από ασθενή σε ασθενή στο φάσμα του αυτισμού.

Είναι η λευκοβορίνη ασφαλής για μακροχρόνια χρήση;

Η μακροχρόνια ασφάλεια στον αυτισμό δεν έχει πλήρως τεκμηριωθεί. Στην ογκολογία και την αναιμία, έχει γνωστό προφίλ ασφάλειας υπό επίβλεψη. Απαιτείται τακτική παρακολούθηση.

Συμπέρασμα

Η λευκοβορίνη είναι ένα καθιερωμένο φάρμακο στην ογκολογία και στις διαταραχές που σχετίζονται με το φυλλικό οξύ, αλλά ο πιθανός ρόλος της στη θεραπεία του αυτισμού βρίσκεται ακόμη υπό επιστημονική διερεύνηση. Προκαταρκτικές έρευνες υποδηλώνουν, ότι μπορεί να ωφελήσει ορισμένα παιδιά με αυτισμό, ιδιαίτερα εκείνα με αυτοαντισώματα υποδοχέα φυλλικού οξέος, βελτιώνοντας την επικοινωνία και τη γνωστική λειτουργία. Ωστόσο, δεν αποτελεί θεραπεία αυτισμού και η χρήση της θα πρέπει να σταθμίζεται προσεκτικά και πάντα υπό ιατρική επίβλεψη.

Καθώς η επιστημονική έρευνα προχωρά, η λευκοβορίνη θα μπορούσε να ανοίξει νέους δρόμους στις εξατομικευμένες θεραπείες για τον αυτισμό, αλλά προς το παρόν παραμένει μια πειραματική επιλογή, που θα πρέπει να εξετάζεται μόνο σε συνεννόηση με γιατρό.

Πηγές:
washingtonpost.com
tacanow.org
cancer.gov
clevelandclinic.org
healthline.com