Λεμφοίδημα: Η «κρυφή» παρενέργεια του καρκίνου για την οποία κανείς δεν μιλάει

Πολλοί ασθενείς το εμφανίζουν μήνες ή χρόνια μετά τη θεραπεία, με τα συμπτώματα να απορρίπτονται ως «φυσιολογικό πρήξιμο», με αποτέλεσμα καθυστερημένη διάγνωση και επιπλοκές που θα μπορούσαν αλλιώς να προληφθούν.

Τι είναι το λεμφοίδημα;

Το λεμφοίδημα είναι μια χρόνια πάθηση κατά την οποία συσσωρεύεται λεμφικό υγρό στους ιστούς, προκαλώντας επίμονο πρήξιμο, συνήθως στα χέρια, τα πόδια, το στήθος και την λεκάνη.

Εμφανίζεται όταν το λεμφικό σύστημα (το δίκτυο που απομακρύνει υγρά, φιλτράρει τα απόβλητα και υποστηρίζει το ανοσοποιητικό) δεν μπορεί να αποστραγγίσει σωστά το λεμφικό υγρό.

Βασικά χαρακτηριστικά

• Χρόνιο πρήξιμο σε ένα ή περισσότερα άκρα ή περιοχές
• Βαρύτητα, σφίξιμο ή περιορισμένη κινητικότητα
• Επαναλαμβανόμενες δερματικές λοιμώξεις, όπως η κυτταρίτιδα
• Ίνωση (σκλήρυνση των ιστών) με την πάροδο του χρόνου
• Προοδευτική επιδείνωση των συμπτωμάτων, αν αφεθεί χωρίς θεραπεία

Το λεμφοίδημα μπορεί να είναι πρωτοπαθές (λόγω αναπτυξιακών ανωμαλιών) ή δευτεροπαθές (που προκαλείται από εξωτερική βλάβη). Το λεμφοίδημα που σχετίζεται με τον καρκίνο να είναι μια από τις πιο συχνές μορφές.

Γιατί η θεραπεία του καρκίνου μπορεί να προκαλέσει λεμφοίδημα

Οι θεραπείες για τον καρκίνο μπορούν να βλάψουν τους λεμφαδένες και τα λεμφικά αγγεία, μειώνοντας την ικανότητα του συστήματος να παροχετεύει αποτελεσματικά τα υγρά.

Συνήθεις αιτίες που σχετίζονται με τον καρκίνο:

• Χειρουργική επέμβαση αφαίρεσης λεμφαδένων (π.χ. καρκίνος του μαστού, μελάνωμα, γυναικολογικοί καρκίνοι)
• Ακτινοθεραπεία που προκαλεί ουλές και λεμφική απόφραξη
• Όγκοι που πιέζουν τις λεμφικές οδούς
• Αλλαγές στους ιστούς που προκαλούνται από χημειοθεραπεία

Ένας από τους ισχυρότερους παράγοντες κινδύνου είναι η αφαίρεση των μασχαλιαίων λεμφαδένων κατά τη διάρκεια της θεραπείας του καρκίνου του μαστού, η οποία μπορεί να επηρεάσει την παροχέτευση στο χέρι και στον άνω κορμό.

Όταν η λεμφική ροή διαταράσσεται, το υγρό συσσωρεύεται σταδιακά (μερικές φορές για μήνες ή χρόνια) οδηγώντας σε χρόνιο οίδημα αργότερα.

Γιατί το λεμφοίδημα ονομάζεται «κρυφή» παρενέργεια του καρκίνου

Αυτό συμβαίνει για διάφορους λόγους:

• Υποαναφέρεται και υποδιαγιγνώσκεται: Παρά την επιπολασμό του, πολλά συστήματα υγειονομικής περίθαλψης δεν εξετάζουν συστηματικά για λεμφοίδημα μετά από θεραπεία καρκίνου.
• Τα συμπτώματα αναπτύσσονται σταδιακά: Τα πρώιμα σημάδια συχνά αγνοούνται, προκαλώντας καθυστέρηση στη φροντίδα.
• Περιορισμένη πρόσβαση σε εξειδικευμένη φροντίδα: Πολλές περιοχές δεν έχουν εκπαιδευμένους θεραπευτές λεμφοιδήματος, καθιστώντας τη διάγνωση και τη θεραπεία πιο δύσκολες.
• Επηρεάζει βαθιά, αλλά σιωπηλά, την ποιότητα ζωής: Ο πόνος, τα προβλήματα κινητικότητας και οι υποτροπιάζουσες λοιμώξεις επηρεάζουν την καθημερινή ζωή, την ψυχική υγεία και την εργασία, αλλά σπάνια αντικατοπτρίζονται στις συζητήσεις για την επιβίωση.
• Είναι ανίατο: Η χρόνια φύση του λεμφοιδήματος σημαίνει ότι οι ασθενείς χρειάζονται δια βίου διαχείριση, η οποία είναι συναισθηματικά και σωματικά επίπονη.

Συνδυαστικά, αυτοί οι παράγοντες καθιστούν το λεμφοίδημα μια ευρέως διαδεδομένη, αλλά συχνά σιωπηλή μετεγχειρητική επιπλοκή.

Συμπτώματα που πρέπει να προσέξετε

Επειδή η έγκαιρη θεραπεία αποτρέπει την εξέλιξη του λεμφοιδήματος, η γνώση των προειδοποιητικών σημαδιών είναι ζωτικής σημασίας.

Πρώιμα συμπτώματα:

• Ήπιο πρήξιμο σε ένα άκρο, στήθος, βουβωνική χώρα ή στον κορμό
• Αίσθημα βάρους ή σφιξίματος
• Αίσθηση ότι τα ρούχα και τα δαχτυλίδια σας πνίγουν/πιέζουν
• Μειωμένη ευλυγισία
• Μυρμήγκιασμα ή ζέστη

Προχωρημένα συμπτώματα:

• Αισθητό πρήξιμο και συσσώρευση υγρών
• Σκληρότητα ή πάχυνση του δέρματος (ίνωση)
• Επαναλαμβανόμενες δερματικές λοιμώξεις (κυτταρίτιδα)
• Πόνος, περιορισμένη κίνηση
• Μεγάλες αλλαγές στο μέγεθος του άκρου

Η άμεση αξιολόγηση βελτιώνει δραματικά τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα.

Πώς διαγιγνώσκεται το λεμφοίδημα

Η διάγνωση είναι κλινική και μπορεί να περιλαμβάνει:

• Ιατρικό ιστορικό και ανασκόπηση της θεραπείας του καρκίνου
• Οπτική και κλινική εξέταση οιδήματος
• Μετρήσεις περιφέρειας άκρων
• Υπερηχογράφημα ή λεμφοσπινθηρογράφημα για την αξιολόγηση της λεμφικής ροής
• Εξέταση για υποτροπιάζοντα καρκίνο στην πληγείσα περιοχή

Επιλογές θεραπείας και διαχείρισης

Το λεμφοίδημα είναι μια ανίατη κατάσταση, αλλά η έγκαιρη και συνεπής θεραπεία μπορεί να ελέγξει τα συμπτώματα και να αποτρέψει την εξέλιξη.

• Χειροκίνητη λεμφική παροχέτευση (εξειδικευμένο μασάζ): Διεγείρει τη λεμφική ροή και μειώνει το πρήξιμο.
• Θεραπεία συμπίεσης: Ειδικά ρούχα και επίδεσμοι στη διατήρηση της κυκλοφορίας των υγρών.
• Άσκηση και φυσικοθεραπεία: Η κίνηση βελτιώνει την άντληση του λεμφικού υγρού. Υπάρχουν σχετικά προσαρμοσμένα προγράμματα άσκησης.
• Φροντίδα δέρματος και λοιμώξεων: Η πρόληψη της κυτταρίτιδας είναι ζωτικής σημασίας, καθώς η λοίμωξη επιδεινώνει το λεμφοίδημα.

Μπορεί να προληφθεί το λεμφοίδημα μετά τη θεραπεία του καρκίνου;

Η πρόληψη επικεντρώνεται στην προστασία των λεμφικών οδών και στην υιοθέτηση έγκαιρων υποστηρικτικών μέτρων.

Οι στρατηγικές περιλαμβάνουν:

• Αποφυγή τραύματος ή σοβαρού τραυματισμού στο προσβεβλημένο άκρο
• Διαχείριση βάρους (η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο)
• Ήπια άσκηση και κίνηση νωρίς μετά την επέμβαση
• Χρήση συμπιέσεων κατά τη διάρκεια δραστηριοτήτων υψηλού κινδύνου
• Αποφυγή λοιμώξεων και δερματικών τραυμάτων

Η έγκαιρη εκπαίδευση είναι ένας από τους ισχυρότερους προστατευτικούς παράγοντες, ωστόσο πολλοί επιζώντες δεν λαμβάνουν ποτέ αυτήν την καθοδήγηση.

Συχνές Ερωτήσεις

Είναι το λεμφοίδημα αναστρέψιμο;

Δεν μπορεί να θεραπευτεί, αλλά η έγκαιρη θεραπεία μπορεί να ελέγξει τα συμπτώματα και να αποτρέψει την εξέλιξη.

Εκδηλώνουν λεμφοίδημα όλοι όσοι λαμβάνουν θεραπεία για καρκίνο;

Όχι, αλλά ο κίνδυνος είναι υψηλότερος για όσους έχουν υποβληθεί σε αφαίρεση λεμφαδένων ή ακτινοθεραπεία.

Μπορεί να εμφανιστεί χρόνια μετά τη θεραπεία;

Ναι. Το λεμφοίδημα μπορεί να αναπτυχθεί πολύ μετά την ανάρρωση, καθιστώντας απαραίτητη την μακροχρόνια παρακολούθηση.

Είναι επικίνδυνο το λεμφοίδημα;

Μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές λοιμώξεις και αναπηρία εάν δεν αντιμετωπιστεί, αλλά η έγκαιρη φροντίδα μειώνει τις επιπλοκές.

Συμπέρασμα

Το λεμφοίδημα είναι μια συχνή, αλλά υποαναγνωρισμένη συνέπεια της θεραπείας του καρκίνου: μια «κρυφή» παρενέργεια που επηρεάζει βαθιά την ποιότητα ζωής. Επειδή τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν σταδιακά και να επιμένουν για μια ζωή, η επίγνωση, η έγκαιρη ανίχνευση και η έγκαιρη διαχείριση είναι απαραίτητες.

Πηγές:
bbc.com
cancer.gov
mayoclinic.org
clevelandclinic.org
medicalnewstoday.com