Αφαντασία: Υπάρχει ένα πολύ απλό τεστ για να δείτε αν πάσχετε χωρίς να το ξέρετε
Σκεφτείτε ένα άλογο αυτήν τη στιγμή!
Μπορείτε να το δείτε στο μυαλό σας; Το χρώμα του τριχώματός του, τον τρόπο που κινείται η χαίτη του, καθώς ίσως καλπάζει σε ένα λιβάδι;
Αν μπορείτε να δείτε αυτό το άλογο καθαρά στο μυαλό σας, τότε βιώνετε τον κόσμο όπως οι περισσότεροι άνθρωποι. Αλλά αν διαβάζετε τώρα αυτό το κείμενο, επειδή δεν εμφανίστηκε τίποτα στο μυαλό σας, καμία εικόνα, μόνο σκοτάδι ή ίσως η αφηρημένη έννοια ενός αλόγου, τότε μπορεί να έχετε αφαντασία.
Αφαντασία είναι η αδυναμία να οπτικοποιεί κανείς οικειοθελώς νοητικές εικόνες: μια νευρολογική παραλλαγή που επηρεάζει τον τρόπο που οι άνθρωποι σκέφτονται, ονειρεύονται, θυμούνται και μαθαίνουν. Όταν κάποιος με αφαντασία προσπαθεί να οπτικοποιήσει στο μυαλό του ένα μήλο, το πρόσωπο ενός αγαπημένου προσώπου ή μια παιδική ανάμνηση, δεν βιώνει νοητικές εικόνες.
Αν δεν μπορείτε να δείτε το άλογο με τη φαντασία σας, τότε αντί για νοητικές εικόνες, το μυαλό σας λειτουργεί με γεγονότα, έννοιες και γνώσεις. Ξέρετε πώς μοιάζει ένα άλογο (τέσσερα πόδια, χαίτη, ουρά κλπ) απλά δεν μπορείτε να δείτε την εικόνα του στο κεφάλι σας.
Δεν πρόκειται για διαταραχή, αναπηρία ή κάτι που χρειάζεται διόρθωση. Είναι απλώς ο τρόπος που λειτουργεί ο εγκέφαλός σας και είναι κάτι που επηρεάζει περίπου το 1-4% των ανθρώπων παγκοσμίως. Αυτό αντιστοιχεί σε περίπου 80-320 εκατομμύρια ανθρώπους που βιώνουν τον κόσμο ακριβώς όπως εσείς. Ωστόσο, η ακριβής συχνότητα εμφάνισης της αφαντασίας είναι δύσκολο να προσδιοριστεί, ακριβώς επειδή σχεδόν όλοι οι πάσχοντες δεν συνειδητοποιούν ποτέ ότι οι νοητικές τους εικόνες διαφέρουν από εκείνες των άλλων.
Οι ερευνητές σημειώνουν επίσης το αντίθετο χαρακτηριστικό, την υπερφαντασία, όπου οι νοητικές εικόνες είναι ασυνήθιστα “ζωντανές”.
Βασικά σημεία που τονίζουν οι νευρολόγοι και οι ψυχολόγοι:
- Επηρεάζει την οπτική φαντασία, όχι τη νοημοσύνη ή τη δημιουργικότητα
- Δεν επηρεάζει την μνήμη, τη συλλογιστική ή τη γλώσσα
- Πολλοί ανακαλύπτουν ότι την έχουν μόνο στην ενήλικη ζωή
Η αφαντασία υπάρχει σε ένα φάσμα, με ορισμένους να βιώνουν εξαιρετικά αμυδρές εικόνες αντί για πλήρη απουσία.
Τι δείχνει η έρευνα για τον εγκέφαλο
Μελέτες νευροεπιστημόνων, που χρησιμοποιούν απεικόνιση εγκεφάλου και φυσιολογικά μέτρα, υποδηλώνουν ότι η αφαντασία συνδέεται με διαφορές στον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούν οι οπτικές και οι μετωπιαίες περιοχές του εγκεφάλου και όχι με βλάβη ή ασθένεια. Συγκεκριμένα:
- Οι οπτικές περιοχές του εγκεφάλου μπορούν ακόμα να ενεργοποιηθούν κατά την αντίληψη
- Η ενεργοποίηση που σχετίζεται με την απεικόνιση μειώνεται ή απουσιάζει κατά τη διάρκεια της φαντασίας
- Οι αντιδράσεις της κόρης του οφθαλμού διαφέρουν, όταν οι άνθρωποι φαντάζονται φωτεινές ή σκοτεινές σκηνές, όπως έδειξε έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Neuroscience
Αυτά τα ευρήματα υποστηρίζουν την ιδέα ότι η αφαντασία αντανακλά τον τρόπο με τον οποίο επεξεργάζονται οι πληροφορίες στον εγκέφαλο, όχι το αν αποθηκεύονται.
Έχετε αφαντασία; Το απλό τεστ νοητικής απεικόνισης
Αν και μόνο οι επίσημες γνωστικές εξετάσεις μπορούν να παρέχουν βεβαιότητα, οι ερευνητές συχνά περιγράφουν ένα πολύ απλό τεστ, που επισημαίνει τις διαφορές στις νοητικές εικόνες.
Το τεστ του μήλου
- Κλείστε τα μάτια σας
- Προσπαθήστε να φανταστείτε ένα κόκκινο μήλο
Σκεφτείτε τις ακόλουθες ερωτήσεις:
Μπορείτε να δείτε το σχήμα του;
Μπορείτε να οπτικοποιήσετε το χρώμα και την λάμψη του;
Μπορείτε να το περιστρέψετε ή να αλλάξετε το μέγεθός του στο μυαλό σας;
Πώς ερμηνεύεται το αποτέλεσμα:
- Αν «βλέπετε» καθαρά το μήλο, πιθανότατα έχετε τυπικές εικόνες
- Αν η εικόνα είναι αμυδρή ή ασαφής, μπορεί να βρίσκεστε στο κάτω άκρο του φάσματος της αφαντασίας
- Αν δεν υπάρχει καθόλου οπτική εικόνα παρά μόνο μια εννοιολογική γνώση του μήλου, μπορεί να έχετε αφαντασία
Είναι σημαντικό ότι τα άτομα με αφαντασία συχνά αναφέρουν ότι γνωρίζουν πώς μοιάζει ένα μήλο χωρίς να το οπτικοποιούν.
Πώς επηρεάζει η αφαντασία την καθημερινή ζωή
Για πολλούς, η αφαντασία έχει μικρό αρνητικό αντίκτυπο. Ωστόσο, μπορεί να επηρεάσει:
- Πώς ανακαλούνται οι αναμνήσεις (περισσότερο με γεγονότα/στοιχεία παρά με εικόνες)
- Πώς βιώνονται τα όνειρα (λιγότερο με εικόνες και περισσότερο με συναισθήματα)
- Προτιμήσεις για στυλ μάθησης
Ταυτόχρονα, τα άτομα με αφαντασία συχνά αναπτύσσουν ισχυρές εναλλακτικές γνωστικές στρατηγικές, όπως λεκτική συλλογιστική και η αφηρημένη σκέψη.
Συνδέεται η αφαντασία με την ψυχική υγεία;
Τα τρέχοντα ερευνητικά στοιχεία δείχνουν ότι:
- Η αφαντασία δεν είναι ψυχική ασθένεια
- Δεν σχετίζεται με μειωμένη συναισθηματική ικανότητα
- Οι συναισθηματικές αντιδράσεις μπορεί να είναι έντονες ακόμη και χωρίς οπτικές εικόνες
Ορισμένα άτομα αναφέρουν μειωμένες οπτικές αναδρομές στο παρελθόν, τις οποίες οι ερευνητές διερευνούν στο πλαίσιο τραύματος, αλλά τα συμπεράσματα παραμένουν επιφυλακτικά.
Μπορεί η αφαντασία να «θεραπευτεί» ή να αλλάξει;
Προς το παρόν δεν υπάρχει ιατρική θεραπεία, ούτε θεωρείται απαραίτητη. Η αφαντασία θεωρείται σταθερό γνωστικό χαρακτηριστικό και όχι έλλειμμα.
Ορισμένα άτομα αναφέρουν ήπιες αλλαγές με την εκπαίδευση στην οπτική απεικόνιση, αλλά οι επιστήμονες τονίζουν ότι τα στοιχεία είναι περιορισμένα και οι εμπειρίες ποικίλλουν σημαντικά.
Συχνές Ερωτήσεις
Είναι η αφαντασία αναπηρία;
Όχι. Είναι μια γνωστική διαφορά, όχι μια διαταραχή.
Μπορούν τα άτομα με αφαντασία να είναι δημιουργικά;
Ναι. Η δημιουργικότητα δεν εξαρτάται αποκλειστικά από τις οπτικές εικόνες.
Επηρεάζει η αφαντασία την ακρίβεια της μνήμης;
Όχι απαραίτητα. Η μνήμη μπορεί να είναι λιγότερο οπτική, αλλά μπορεί να είναι εξίσου ακριβής.
Μπορεί η αφαντασία να αναπτυχθεί αργότερα στη ζωή;
Οι περισσότερες περιπτώσεις εμφανίζονται δια βίου, αν και έχουν αναφερθεί σπάνιες επίκτητες μορφές μετά από εγκεφαλική βλάβη.
Συμπέρασμα
Η αφαντασία είναι ένα συναρπαστικό παράδειγμα του πόσο με πόσους διαφορετικούς τρόπους μπορεί να λειτουργήσει το ανθρώπινο μυαλό. Τα άτομα με αφαντασία επεξεργάζονται πληροφορίες χωρίς οπτικές εικόνες, βασιζόμενα αντ' αυτού σε εννοιολογικές, λεκτικές ή αφηρημένες αναπαραστάσεις.
Το απλό τεστ νοητικής απεικόνισης μπορεί να σας βοηθήσει να αναγνωρίσετε αυτό το χαρακτηριστικό, αλλά οι ειδικοί τονίζουν ότι η αφαντασία δεν είναι ούτε ελάττωμα ούτε περιορισμός: είναι απλώς ένας από τους πολλούς τρόπους με τους οποίους μπορεί να λειτουργήσει ο εγκέφαλος.