Μονοφαγία: Αποτελεσματική, ανώφελη ή απλά επικίνδυνη;

Μεταξύ αυτών είναι οι λεγόμενες «μονοφαγικές» δίαιτες: περιοριστικά προγράμματα που συνίστανται στην αποκλειστική κατανάλωση ενός είδους τροφής για ένα χρονικό διάστημα, με στόχο τη γρήγορη απώλεια βάρους και την «αποτοξίνωση».

Τέτοιες δημοφιλείς δίαιτες αφορούν την αποκλειστική κατανάλωση καρπουζιού, ανανά, μήλων κλπ., καθώς και επιλογές με βάση τα δημητριακά, όπως το ρύζι, και με βάση τις πρωτεΐνες, όπως ο τόνος ή το γάλα. Η ελκυστικότητά τους έγκειται στο ότι υπόσχονται γρήγορα αποτελέσματα.

Εφήμερη απώλεια βάρους

Οι δίαιτες που βασίζονται σε δραστική μείωση της πρόσληψης θερμίδων, μπορούν να οδηγήσουν σε γρήγορη απώλεια βάρους. Η κατανάλωση ωστόσο, τόσο μικρής ποσότητας θερμίδων, συνεπάγεται μείωση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα.

Προκειμένου να διατηρηθούν τα επίπεδα ενέργειας, το σώμα μας διαθέτει μηχανισμούς που αντισταθμίζουν τη μείωση της πρόσληψης θρεπτικών ουσιών.

Αρχικά, χρησιμοποιεί το ηπατικό γλυκογόνο, την κύρια πηγή αποθεμάτων γλυκόζης που διατηρεί τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, ειδικά μεταξύ των γευμάτων ή όταν νηστεύουμε. Όταν εξαντληθεί αυτό το απόθεμα, το σώμα αρχίζει να χρησιμοποιεί τη μυϊκή μάζα για να αποκτήσει αμινοξέα τα οποία, μέσω άλλων μεταβολικών οδών, μπορούν να παράγουν γλυκόζη. Αν αυτή η διαδικασία συνεχιστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική απώλεια μυϊκής μάζας και άλλες μεταβολικές διαταραχές.

Ως εκ τούτου, μεγάλο μέρος της ξαφνικής απώλειας βάρους είναι αποτέλεσμα απώλειας νερού και μυϊκής μάζας και όχι σωματικού λίπους, πράγμα που σημαίνει ότι τα αποτελέσματα αυτά τείνουν να είναι προσωρινά. Όταν ένα άτομο επιστρέφει στη συνήθη διατροφή του μετά από ένα αυστηρό πρόγραμμα, ανακτά γρήγορα το βάρος που έχασε, το γνωστό και ως «φαινόμενο γιο-γιο».

Εν ολίγοις, οι μονοφαγικές διατροφές μπορεί να φαίνονται μια γρήγορη λύση, αλλά δεν προάγουν τη διαρκή απώλεια βάρους, ούτε συμβάλλουν σε υγιεινές διατροφικές συνήθειες.

Υπάρχουν οφέλη;

Πέρα από την αρχική απώλεια βάρους, δεν υπάρχουν ουσιαστικά επιστημονικά στοιχεία που να δείχνουν ότι οι μονοφαγικές διατροφές έχουν πραγματικά ή διαρκή οφέλη. Μερικοί άνθρωποι αναφέρουν ότι αισθάνονται πιο ανάλαφροι ή ότι έχουν καλύτερη πέψη, αλλά αυτά τα συμπτώματα μπορεί να οφείλονται περισσότερο στην εξάλειψη ορισμένων επεξεργασμένων τροφίμων παρά στη διατροφή αυτή καθαυτή.

Το στοιχείο «αποτοξίνωσης» των μονοφαγικών διατροφών μπορεί επίσης να είναι πλασματικό. Η πεποίθηση ότι καθαρίζουν με κάποιο τρόπο το σώμα, μπορεί να κάνει ένα άτομο να αισθάνεται καλύτερα, ακόμη και αν δεν υπάρχουν αποδεδειγμένες φυσιολογικές αλλαγές.

Είναι επικίνδυνες;

Οι μονοφαγικές διατροφές μπορεί να είναι πολύ επικίνδυνες, ειδικά αν ακολουθούνται για παρατεταμένο διάστημα. Ο κύριος κίνδυνος είναι η έλλειψη βασικών θρεπτικών συστατικών, καθώς τρώγοντας μόνο ένα είδος τροφής, χάνουμε τις πρωτεΐνες, τα καλά λιπαρά, τις βιταμίνες και τα μέταλλα που χρειάζεται το σώμα για να λειτουργήσει σωστά. Επιπλέον, μπορούν να οδηγήσουν σε πεπτικά προβλήματα, μεταβολικές διαταραχές, μυοσκελετικά προβλήματα, ορμονικές διαταραχές και ανισορροπίες ηλεκτρολυτών, ειδικά σε άτομα με προϋπάρχουσες παθήσεις.

Ένας άλλος σημαντικός κίνδυνος είναι η δημιουργία ανθυγιεινής σχέσης με το φαγητό, που χαρακτηρίζεται από περιορισμούς και ενοχές. Σε ακραίες περιπτώσεις, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε διατροφικές διαταραχές όπως η ορθορεξία ή η νευρική ανορεξία.

Επιπλέον, ο ριζικός περιορισμός των θρεπτικών συστατικών, μπορεί να επηρεάσει την ισορροπία των νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο, συμβάλλοντας στην ευερεθιστότητα και την κόπωση, οι οποίες με τη σειρά τους επηρεάζουν αρνητικά την συναισθηματική ευεξία.

Γιατί είναι τόσο δημοφιλείς;

Παρά τους κινδύνους τους, οι μονοφαγικές διατροφές συνεχίζουν να είναι δημοφιλείς, ειδικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η ελκυστικότητά τους έγκειται στην απλότητά τους και στο ότι υπόσχονται γρήγορα αποτελέσματα με ελάχιστη προσπάθεια. Επιπλέον, πολλές από αυτές τις δίαιτες προωθούνται από διασημότητες ή influencers, δίνοντάς τους μια ψευδή αίσθηση αξιοπιστίας. Η παραπληροφόρηση, η πίεση για βελτίωση της εμφάνισης και η γενικότερη έλλειψη διατροφικής εκπαίδευσης είναι επίσης παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτό.

Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι οι μονοφαγικές διατροφές μπορεί να είναι αποτελεσματικές για γρήγορη πλην προσωρινή απώλεια βάρους, αλλά δεν είναι αποτελεσματικές μακροπρόθεσμα και είναι επικίνδυνες αν ακολουθούνται για μεγάλες περιόδους. Δεν προσφέρουν πραγματικά οφέλη για την υγεία και μπορούν να οδηγήσουν σε διατροφικές ανεπάρκειες και σοβαρά προβλήματα υγείας.

Για τους λόγους αυτούς, δεν συνιστώνται και δεν πρέπει να προωθούνται ως κατάλληλες μορφές ελέγχου βάρους ή βελτίωσης της υγείας. Ο καλύτερος τρόπος για να επιτύχετε και να διατηρήσετε ένα υγιές βάρος, εξακολουθεί να είναι μια ισορροπημένη, ποικίλη διατροφή, συνοδευόμενη από τακτική σωματική δραστηριότητα και υγιεινές συνήθειες.

Πηγή: The Conversation