Συναγερμός Π.Ο.Υ. για την εκτεταμένη αντοχή στα κοινά αντιβιοτικά παγκοσμίως

Η αντοχή στα αντιβιοτικά είναι η ικανότητα των βακτηρίων να επιβιώνουν ακόμη και στις πιο συνηθισμένες θεραπείες και φαίνεται ότι έχει φτάσει σε επικίνδυνα υψηλά επίπεδα παγκοσμίως. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του ΠΟΥ, η αντοχή παρατηρείται πλέον σχεδόν σε κάθε περιοχή, απειλώντας να ωθήσει τη σύγχρονη ιατρική προς μια «εποχή μετά τα αντιβιοτικά», όπου οι κοινές λοιμώξεις μπορεί να γίνουν και πάλι θανατηφόρες.

Η σχετική έκθεση του ΠΟΥ:

Αυτό το άρθρο περιγράφει τα βασικά ευρήματα της έκθεσης του ΠΟΥ, εξηγεί πώς αναπτύσσεται η αντοχή στα αντιβιοτικά και συζητά τι μπορεί ακόμη να γίνει, για να αποτραπεί μια επικείμενη παγκόσμια καταστροφή για τη δημόσια υγεία.

Τι αποκαλύπτει η έκθεση του ΠΟΥ για την αντοχή στα αντιβιοτικά

Τα δεδομένα του Παγκοσμίου Συστήματος Επιτήρησης της Αντιμικροβιακής Αντοχής (GLASS) του ΠΟΥ για την περίοδο 2024-2025 δείχνουν, ότι περισσότερο από το 40% των βακτηριακών λοιμώξεων στα νοσοκομεία είναι πλέον ανθεκτικές σε τουλάχιστον ένα αντιβιοτικό «πρώτης γραμμής». Η αντοχή αυξάνεται ταχύτερα στα αρνητικά κατά Gram βακτήρια όπως το Escherichia coli, το Klebsiella pneumoniae και το Acinetobacter baumannii, τα οποία προκαλούν πνευμονία, σήψη και λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος.

Βασικά ευρήματα:

• Ευρέως διαδεδομένη αντοχή στα κοινά αντιβιοτικά, όπως η αμοξικιλλίνη, η σιπροφλοξασίνη και η κεφτριαξόνη.
• Μικροοργανισμοί ανθεκτικοί στις καρβαπενέμες (κάποτε θεραπεύονταν μόνο με φάρμακα έσχατης ανάγκης) που εξαπλώνονται σε μονάδες εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ) παγκοσμίως.
• Υψηλή θνησιμότητα μεταξύ ασθενών με λοιμώξεις του αίματος, οι οποίες προκαλούνται από ανθεκτικά βακτήρια, με ορισμένες περιοχές να αναφέρουν ποσοστά θνησιμότητας άνω του 30%.
• Ανισότητα στην επιτήρηση: Ενώ οι χώρες υψηλού εισοδήματος αναφέρουν λεπτομερή δεδομένα, πολλές χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος εξακολουθούν να μην έχουν ικανότητα ελέγχου, με αποτέλεσμα η πραγματική συχνότητα εμφάνισης να υποτιμάται.

Ο Δρ. Tedros Adhanom Ghebreyesus, Γενικός Διευθυντής του ΠΟΥ, χαρακτήρισε την κατάσταση «σημείο καμπής για την παγκόσμια υγεία», τονίζοντας ότι εάν συνεχιστούν οι τρέχουσες τάσεις, εκατομμύρια άνθρωποι θα μπορούσαν να πεθαίνουν κάθε χρόνο από λοιμώξεις, οι οποίες κάποτε θεραπεύονταν εύκολα.

Πώς αναπτύσσεται η αντοχή στα αντιβιοτικά

Η αντοχή στα αντιβιοτικά εμφανίζεται όταν τα βακτήρια εξελίσσουν μηχανισμούς, για να επιβιώσουν από την έκθεση σε αντιμικροβιακά φάρμακα. Αυτή η φυσική διαδικασία επιταχύνεται όταν τα αντιβιοτικά χρησιμοποιούνται υπερβολικά ή λανθασμένα: για παράδειγμα, όταν λαμβάνονται άσκοπα για ιογενείς λοιμώξεις ή διακόπτονται πριν ολοκληρωθεί ο απαιτούμενος κύκλος της εκάστοτε θεραπείας.

Οι μηχανισμοί πίσω από την ανθεκτικότητα περιλαμβάνουν:

• Μετάλλαξη γονιδίων: Τυχαίες αλλαγές στο βακτηριακό DNA μπορούν να καταστήσουν τα αντιβιοτικά αναποτελεσματικά.
• Οριζόντια μεταφορά γονιδίων: Τα βακτήρια μπορούν να μοιράζονται γονίδια ανθεκτικότητας με άλλα είδη, εξαπλώνοντας γρήγορα την ανθεκτικότητα.
• Περιβαλλοντική μόλυνση: Τα υπολείμματα αντιβιοτικών στα λύματα και τη γεωργία εκθέτουν τους μικροοργανισμούς σε συνεχή επιλεκτική πίεση.

Αυτός ο εξελικτικός ανταγωνισμός σημαίνει ότι κάθε νέο αντιβιοτικό που αναπτύσσεται αντιμετωπίζει τελικά ανθεκτικότητα, εκτός εάν η παγκόσμια χρήση του ελεγχθεί αυστηρά.

Οι πιο ανησυχητικές ανθεκτικές λοιμώξεις σήμερα

Ο ΠΟΥ προσδιορίζει διάφορα παθογόνα επείγουσας ανησυχίας, συλλογικά γνωστά ως «κρίσιμη ομάδα προτεραιότητας». Αυτά τα βακτήρια είναι ανθεκτικά σε πολλαπλές κατηγορίες αντιβιοτικών και ευθύνονται για ένα μεγάλο ποσοστό νοσοκομειακών λοιμώξεων.

Η έκθεση προειδοποιεί ότι χωρίς συντονισμένη διεθνή δράση, οι ανθεκτικές λοιμώξεις θα μπορούσαν σύντομα να ξεπεράσουν όλους τους άλλους θανάτους από λοιμώδη νοσήματα μαζί.

Γιατί ο ΠΟΥ θεωρεί όλο αυτό ως παγκόσμια έκτακτη ανάγκη

Η αντοχή στα αντιβιοτικά απειλεί τα θεμέλια της σύγχρονης ιατρικής. Συνήθεις διαδικασίες όπως οι χειρουργικές επεμβάσεις, η χημειοθεραπεία και οι μεταμοσχεύσεις οργάνων βασίζονται σε αποτελεσματικά αντιβιοτικά για την πρόληψη λοιμώξεων. Καθώς αυξάνεται η αντοχή:

• Οι μικρές λοιμώξεις γίνονται ξανά απειλητικές για τη ζωή.
• Η διάρκεια νοσηλείας παρατείνεται, αυξάνοντας το κόστος υγειονομικής περίθαλψης.
• Το παγκόσμιο εμπόριο και η επισιτιστική ασφάλεια υποφέρουν καθώς τα ανθεκτικά βακτήρια εξαπλώνονται μέσω των κτηνοτροφικών και γεωργικών συστημάτων.

Ο ΠΟΥ τονίζει ότι η μικροβιακή αντοχή (AMR) δεν περιορίζεται σε μία χώρα: τα ανθεκτικά στελέχη μεταδίδονται εύκολα μέσω ανθρώπων, ζώων και περιβάλλοντος, απαιτώντας μια ενιαία παγκόσμια αντίδραση.

Τι συνιστά ο ΠΟΥ για την επιβράδυνση της κρίσης

Το τελευταίο σχέδιο δράσης του ΠΟΥ απαιτεί άμεσα μέτρα σε όλους τους τομείς της υγειονομικής περίθαλψης, της γεωργίας και της πολιτικής:

• Υπεύθυνη συνταγογράφηση: Χρήση αντιβιοτικών μόνο όταν είναι ιατρικά απαραίτητο και απόλυτη ολοκλήρωση των κύκλων θεραπείας.
• Ενισχυμένη επιτήρηση: Επέκταση της εργαστηριακής ικανότητας για την ανίχνευση και παρακολούθηση προτύπων αντοχής.
• Πρόληψη λοιμώξεων: Ενίσχυση των μέτρων υγιεινής, εμβολιασμού και ελέγχου στα νοσοκομεία.
• Κίνητρα έρευνας: Ενθάρρυνση της ανάπτυξης νέων αντιβιοτικών και εναλλακτικών θεραπειών, συμπεριλαμβανομένης της έρευνας για βακτηριοφάγους και για ανοσοθεραπεία.
• Ευαισθητοποίηση του κοινού: Εκπαίδευση των κοινοτήτων σχετικά με τους κινδύνους της αυθαίρετης αυτοθεραπείας και της ακατάλληλης χρήσης αντιβιοτικών.

Συλλογικά, αυτά τα μέτρα στοχεύουν στη διατήρηση της αποτελεσματικότητας των υπαρχόντων φαρμάκων, ενώ παράλληλα ενθαρρύνουν την καινοτομία για μελλοντικές θεραπείες.

Συχνές Ερωτήσεις

Τι κάνει την αντοχή στα αντιβιοτικά τόσο επικίνδυνη;

Διότι πολλές λοιμώξεις, οι οποίες κάποτε ήταν ευκόλως αντιμετωπίσιμες, καθίστανται μη θεραπεύσιμες, οδηγώντας σε υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας, παρατεταμένη ασθένεια και δαπανηρές νοσηλείες.

Είναι αναστρέψιμη η αντοχή στα αντιβιοτικά;

Όχι, η αντοχή δεν μπορεί να ανατραπεί μόλις εξαπλωθούν τα γονίδια, αλλά η προσεκτική διαχείριση μπορεί να επιβραδύνει ή να σταματήσει την επέκτασή της.

Λύνουν τα νέα αντιβιοτικά το πρόβλημα;

Βοηθούν προσωρινά, αλλά η αντοχή τελικά αναπτύσσεται εκτός εάν η χρήση τους διαχειρίζεται προσεκτικά μέσω παγκόσμιας ρύθμισης.

Μπορούν οι απλοί πολίτες να βοηθήσουν στην καταπολέμηση της αντοχής;

Ναι, λαμβάνοντας αντιβιοτικά μόνο όταν τους έχουν συνταγογραφηθεί, ολοκληρώνοντας την πλήρη δόση χωρίς να αφήνουν υπολείμματα φαρμάκων και εφαρμόζοντας καλή υγιεινή για την εξαρχής πρόληψη της μόλυνσης.

Ποιες περιοχές επηρεάζονται περισσότερο αυτήν τη στιγμή;

Τα στοιχεία του ΠΟΥ δείχνουν αυξανόμενη αντοχή στη Νοτιοανατολική Ασία, την υποσαχάρια Αφρική και την Ανατολική Ευρώπη, αν και καμία περιοχή δεν έχει μείνει ανεπηρέαστη.

Συμπέρασμα

Η αντοχή στα αντιβιοτικά δεν αποτελεί πλέον μια μακρινή απειλή: είναι μια τρέχουσα παγκόσμια κρίση που υπονομεύει δεκαετίες ιατρικής προόδου. Η τελευταία προειδοποίηση του ΠΟΥ υπογραμμίζει μια επείγουσα αλήθεια: χωρίς συλλογική δράση, οι συνήθεις λοιμώξεις θα μπορούσαν να αποβούν και πάλι θανατηφόρες μέσα σε μια γενιά.

Η υπεύθυνη χρήση αντιβιοτικών, η βελτιωμένη επιτήρηση και οι επενδύσεις σε νέες θεραπείες παραμένουν η καλύτερη άμυνα της ανθρωπότητας ενάντια σε αυτήν την επιταχυνόμενη έκτακτη ανάγκη δημόσιας υγείας.

Πηγές:
who.int
theguardian.com
cdc.gov
medicalnewstoday.com