Το κοινό χαρακτηριστικό όσων βιώνουν «εξωσωματικές εμπειρίες»

Ενώ ορισμένοι συνδέουν αυτά τα επεισόδια με πνευματικά ή παραφυσικά φαινόμενα, πρόσφατη έρευνα στρέφει την προσοχή στα ψυχολογικά χαρακτηριστικά πίσω από αυτά.

Αυτό το άρθρο συζητάει πρόσφατα επιστημονικά ευρήματα που υποδηλώνουν, ότι τα άτομα που αναφέρουν εξωσωματικές εμπειρίες μοιράζονται κοινά υποκείμενα ψυχοπαθολογικά χαρακτηριστικά.

Τι είναι οι εξωσωματικές εμπειρίες και πόσο συχνές είναι;

Οι εξωσωματικές εμπειρίες είναι καθαρά υποκειμενικά βιωματικά επεισόδια στα οποία το άτομο αισθάνεται «αποκομμένο από το σώμα του», συχνά βλέποντάς το από μια εξωτερική οπτική γωνία.

Ενώ οι εξωσωματικές εμπειρίες δεν αποτελούν μέρος της τυπικής συνείδησης, είναι εκπληκτικά συχνές. Έρευνες δείχνουν ότι περίπου το 10-20% των ανθρώπων αναφέρουν ότι έχουν βιώσει τουλάχιστον μία εξωσωματική εμπειρία στη ζωή τους. Μπορεί να συμβούν κατά τη διάρκεια ύπνου, τραύματος, αναισθησίας ή ακόμα και διαλογισμού.

Οι εξωσωματικές εμπειρίες μπορεί να σχετίζονται με:

• Νευρολογικές διαταραχές (π.χ., επιληπτικές κρίσεις κροταφικού λοβού)
• Διαταραχές ύπνου, όπως η ναρκοληψία
• Διασχιστικές καταστάσεις κατά τη διάρκεια ακραίου στρες ή τραύματος
• Χρήση ναρκωτικών ή εμπειρίες κοντά στον θάνατο

Τι αποκάλυψε έρευνα για την ψυχολογία των ατόμων που βιώνουν εξωσωματικές εμπειρίες

Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Personality and Individual Differences έδειξε, ότι τα άτομα που αναφέρουν εξωσωματικές εμπειρίες τείνουν να εμφανίζουν ένα ξεχωριστό σύνολο ψυχολογικών χαρακτηριστικών, τα οποία σχετίζονται με την αποσύνδεση, την τάση για φαντασία και γνωστικές-αντιληπτικές στρεβλώσεις.

Η μελέτη αξιολόγησε πάνω από 1.000 συμμετέχοντες, χρησιμοποιώντας τυποποιημένες ψυχολογικές κλίμακες και διαπίστωσε, ότι τα άτομα με συχνές εξωσωματικές εμπειρίες συχνά μοιράζονται υποκείμενα νοητικά χαρακτηριστικά, που υποδηλώνουν μια ευαισθησία σε αλλοιωμένες καταστάσεις συνείδησης.

Βασικά ψυχολογικά χαρακτηριστικά που εντοπίστηκαν στην μελέτη:

• Αυξημένη αποσύνδεση (διανοητική αποσύνδεση μεταξύ σκέψεων, ταυτότητας και περιβάλλοντος)
• Υψηλή απορρόφηση (βαθιά εμπλοκή σε εσωτερικές εμπειρίες όπως η ονειροπόληση)
• Προδιάθεση για φαντασία (κλίση προς τη φαντασία και τις νοητικές εικόνες)
• Ασυνήθιστες αντιληπτές εμπειρίες (όπως βιώματα που μοιάζουν με παραισθήσεις)

Συνδέονται οι εξωσωματικές εμπειρίες με ψυχικές παθήσεις ή ψυχοπαθολογία;

Ναι. Η πρόσφατη μελέτη, αλλά και προηγούμενες έρευνες, δείχνουν ότι οι εξωσωματικές εμπειρίες μπορεί να είναι πιο συχνές σε άτομα με ήπια έως μέτρια ψυχοπαθολογικά χαρακτηριστικά, αν και δεν αποτελούν απαραίτητα ένδειξη σοβαρής ψυχικής ασθένειας από μόνες τους.

Οι ειδικοί τονίζουν ότι αυτές οι εμπειρίες υπάρχουν σε ένα φάσμα: από καλοήθη αλλοιωμένη συνείδηση έως δείκτες ψυχολογικής ευαλωτότητας.

Πιθανές σχετιζόμενες ψυχικές παθήσεις:

• Διασχιστικές διαταραχές
• Διαταραχή Μετα-Τραυματικού Στρες (PTSD), ειδικά σε περιπτώσεις που αφορούν εξωσωματικές εμπειρίες που σχετίζονται με τραύμα
• Χαρακτηριστικά γνωρίσματα σχιζοφρένειας
• Άγχος και συμπτώματα κατάθλιψης σε ορισμένα άτομα

Πώς εξηγούν οι ερευνητές τους εγκεφαλικούς μηχανισμούς πίσω από τις εξωσωματικές εμπειρίες;

Πιστεύεται ότι οι εξωσωματικές εμπειρίες προέρχονται από διαταραχές στην ενσωμάτωση πολυαισθητηριακών πληροφοριών από τον εγκέφαλο, ιδιαίτερα εντός της κροταφοβρεγματικής συμβολής (TPJ), μιας περιοχής που εμπλέκεται στην αντίληψη του χώρου και τον προσανατολισμό του σώματος.

Όταν αυτή η ενσωμάτωση διαταράσσεται -λόγω στρες, νευρολογικής δυσλειτουργίας ή αλλοιωμένης συνείδησης- μπορεί να προκαλέσει εσφαλμένη αντίληψη του αυτοπροσδιορισμού, οδηγώντας σε εξωσωματική εμπειρία.

Οι νευροβιολογικοί μηχανισμοί μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Δυσλειτουργία TPJ που επηρεάζει το σχήμα του σώματος και τον αυτοπροσδιορισμό
• Αναντιστοιχία σημάτων από οπτικά, αιθουσαία και ιδιοδεκτικά συστήματα
• Διαταραχές που σχετίζονται με τον ύπνο στην μετάβαση από REM σε μη-REM φάση ύπνου
• Παροδική αποσύνδεση του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια τραύματος ή αποσύνδεσης

Απαιτούν οι εξωσωματικές εμπειρίες θεραπεία ή κλινική φροντίδα;

Όχι απαραίτητα. Για τα περισσότερα άτομα, οι εξωσωματικές εμπειρίες είναι μεμονωμένα, μη δυσάρεστα επεισόδια. Ωστόσο, εάν εμφανίζονται συχνά ή συνοδεύονται από άλλα ψυχολογικά συμπτώματα, μπορεί να απαιτούν αξιολόγηση από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας.

Πότε πρέπει να ζητήσετε ιατρική συμβουλή:

• Οι εξωσωματικές εμπειρίες προκαλούν σημαντικό φόβο, σύγχυση ή δυσφορία
• Εμφανίζονται στο πλαίσιο τραύματος, επιληπτικών κρίσεων ή χρήσης ουσιών
• Το άτομο βιώνει άλλα διασχιστικά ή ψυχωτικά συμπτώματα
• Οι εξωσωματικές εμπειρίες διαταράσσουν την καθημερινή λειτουργία ή τη νοητική διαύγεια

Συχνές ερωτήσεις

Μπορεί ο διαλογισμός ή άλλη πνευματική πρακτική να προκαλέσουν εξωσωματικές εμπειρίες;

Ναι. Ο βαθύς διαλογισμός, η αισθητηριακή στέρηση ή η έντονη πνευματική εστίαση μπορούν μερικές φορές να οδηγήσουν σε αλλοιωμένη αυτοαντίληψη, που μοιάζει με εξωσωματική εμπειρία.

Αποδεικνύουν οι εξωσωματικές εμπειρίες την ύπαρξη ψυχής ή ζωής μετά θάνατον;

Οι επιστημονικές μελέτες δεν υποστηρίζουν μεταφυσικά συμπεράσματα. Τα τρέχοντα στοιχεία υποδηλώνουν ότι οι εξωσωματικές εμπειρίες είναι αντιληπτικά φαινόμενα, που βασίζονται στον εγκέφαλο και όχι απόδειξη συνείδησης πέρα από το φυσικό σώμα.

Μπορούν οι εξωσωματικές εμπειρίες να προκληθούν εκούσια;

Ορισμένα άτομα ισχυρίζονται ότι ενεργοποιούν σκόπιμα τις εξωσωματικές εμπειρίες μέσω διαυγών ονείρων, πρακτικών αστρικής προβολής ή αισθητηριακού χειρισμού, αν και η επιστημονική επικύρωση τέτοιων μεθόδων είναι περιορισμένη.

Υπάρχει κάποιο όφελος από την ψυχολογική κατανόηση των εξωσωματικών εμπειριών;

Ναι. Η κατανόηση των εξωσωματικών εμπειριών μπορεί να βοηθήσει τους κλινικούς γιατρούς να εντοπίσουν διασχιστικές τάσεις, να διαχειριστούν καταστάσεις που σχετίζονται με τραύματα (PTSD) και να βελτιώσουν τη διάγνωση στην ψυχιατρική περίθαλψη.

Συμπέρασμα

Οι εξωσωματικές εμπειρίες είναι κάτι περισσότερο από σπάνιες περιέργειες: παρέχουν ένα μοναδικό παράθυρο στην αίσθηση του εαυτού, της συνείδησης και των ψυχολογικών ορίων του εγκεφάλου. Αν και δεν είναι εγγενώς παθολογικές, οι εξωσωματικές εμπειρίες συχνά συσχετίζονται με διασχιστικά χαρακτηριστικά και αντιληπτή ευαισθησία.

Πηγές:
iflscience.com
sciencedirect.com
psychologytoday.com
nhs.uk