Οι ρωγμές που μας δένουν: Η δυνατή σχέση δεν χτίζεται στην απουσία συγκρούσεων

Της Δέσποινας Πλουσίου*

Όλοι έχουμε ζήσει στιγμές που μια σχέση δοκιμάζεται. Ένα παρεξηγημένο μήνυμα, ένας καβγάς, μια κουβέντα που ειπώθηκε πιο έντονα. Και τότε, ξαφνικά, νιώθουμε ότι το νήμα της σύνδεσης τεντώνεται επικίνδυνα. Στην πραγματικότητα, όμως, αυτό που μας τρομάζει περισσότερο δεν είναι η ίδια η διαφωνία. Είναι ο φόβος μήπως το ρήγμα σημάνει και το τέλος. «Κι αν αυτό που έγινε δεν διορθώνεται; Κι αν χάσω τον άλλον;»

Ο ψυχολόγος Russel Kolts, PhD, μας θυμίζει κάτι σημαντικό: όταν ζούμε μέσα στον τρόμο μιας πιθανής ρήξης, τότε ποτέ δεν επιτρέπουμε στον εαυτό μας να είναι αυθεντικός. Κρυβόμαστε πίσω από μια μάσκα «καλής συμπεριφοράς», καταπνίγουμε τις εντάσεις, αποφεύγουμε να πούμε την αλήθεια μας. Έτσι, η σχέση δείχνει ασφαλής, αλλά στην πραγματικότητα γίνεται εύθραυστη και επιφανειακή.

Οι ρωγμές ως αναπόσπαστο στοιχείο της οικειότητας

Η επιστήμη μάς δείχνει ότι οι ρωγμές δεν είναι κάτι αφύσικο. Είναι μέρος της ανθρώπινης επαφής.

Ο Ed Tronick, αναπτυξιακός ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης, απέδειξε με το διάσημο πείραμα «Still Face» ότι ακόμη και τα βρέφη αντέχουν μια στιγμή αποσύνδεσης, αρκεί να ακολουθήσει η αποκατάσταση της σχέσης. Δεν χρειάζεται τελειότητα. Χρειάζεται η επιστροφή στη σύνδεση.

Ο Stephen Porges, PhD, νευροεπιστήμονας και Καθηγητής Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας, με τη Θεωρία του Πολυπνευμονογαστρικού Νεύρου (Polyvagal Theory), μας υπενθυμίζει ότι το νευρικό μας σύστημα βρίσκεται σε συνεχή επαγρύπνηση, αναζητώντας σήματα ασφάλειας. Όταν μια σχέση δίνει χώρο στην επούλωση, η εμπιστοσύνη —αυτός ο αόρατος ιστός που κρατά τις σχέσεις ζωντανές και ανθεκτικές— εδραιώνεται βαθιά μέσα μας.

Ο John Gottman, PhD, ερευνητής και ψυχολόγος με πάνω από τέσσερις δεκαετίες μελέτης ζευγαριών στο Gottman Institute, έδειξε ότι τα ζευγάρια που αντέχουν στον χρόνο δεν είναι αυτά που δεν καβγαδίζουν ποτέ. Είναι εκείνα που βρίσκουν τον τρόπο να επανενώνονται μετά από κάθε διαφωνία.

Οι αυθεντικές σχέσεις δεν ορίζονται από την απουσία ρωγμών. Ορίζονται από την ικανότητα να βρίσκουν ξανά και ξανά τον δρόμο πίσω στην αγάπη — μέσα από την επούλωση.

Τι είναι επούλωση;

Η επούλωση δεν είναι μια βιαστική συγγνώμη για να σβήσουμε την ένταση, ούτε μια πρόχειρη δικαιολογία για να αποφύγουμε την αλήθεια. Δεν είναι «να τελειώνουμε» με το δυσάρεστο.

Η επούλωση είναι η στιγμή που στεκόμαστε με αλήθεια απέναντι στον άλλον. Όταν αποφασίζουμε να ακούσουμε πραγματικά, όχι για να απαντήσουμε ή να δικαιολογηθούμε, αλλά για να καταλάβουμε. Είναι η ικανότητα να αφήνουμε χώρο στο συναίσθημα, ακόμη κι όταν μας δυσκολεύει, και να επιστρέφουμε πιο ανοιχτοί, πιο τρυφεροί, πιο αυθεντικοί.

Κι αυτό δεν είναι μια «λεπτομέρεια». Η επούλωση είναι ίσως το πιο σημαντικό συστατικό που μας φέρνει κοντά. Χωρίς αυτήν, κάθε ρωγμή γίνεται απόσταση. Με αυτήν, κάθε ρήξη μπορεί να γίνει γέφυρα. Είναι η διαδικασία μέσα από την οποία η εμπιστοσύνη βαθαίνει, η σύνδεση γίνεται ουσιαστική και η σχέση αντέχει στον χρόνο.

Η επούλωση, λοιπόν, δεν είναι απλώς μια δεξιότητα. Είναι η ίδια η καρδιά της οικειότητας.

Τι είναι αυτό που καθιστά τη ρήξη απειλητική μέσα σε μια σχέση;

Πολλοί από εμάς μπερδεύουμε τη ρήξη με την εγκατάλειψη. Αν έχουμε ζήσει τραύματα ή απώλειες, ακόμη και μια μικρή διαφωνία μπορεί να ξυπνήσει μέσα μας τον πανικό του παλιού πόνου. Το σώμα θυμάται. Αντιδρά σαν να κινδυνεύουμε απόλυτα, ακόμη κι αν πρόκειται απλώς για μια διαφωνία της στιγμής.

Η θεραπευτική διαδικασία, ιδιαίτερα η τραυματοθεραπεία, μας μαθαίνει να ξεχωρίζουμε το «παλιό» από το «καινούριο». Να δούμε ότι κάθε ρήξη δεν είναι καταστροφή, ότι μπορεί να είναι πρόσκληση για περισσότερη αλήθεια, τρυφερότητα και βαθύτερη σύνδεση.

Αντί, λοιπόν, να φοβόμαστε τις ρήξεις, μπορούμε να μάθουμε να τις βλέπουμε σαν περάσματα. Σαν γέφυρες που, αν τις διαβούμε με ειλικρίνεια και φροντίδα, μας οδηγούν σε σχέσεις πιο ανθεκτικές και πιο αυθεντικές.

Από το προσωπικό στο συλλογικό

Ό,τι ισχύει για δύο ανθρώπους, ισχύει και για την κοινωνία. Ζούμε σε μια εποχή γεμάτη ρήξεις πολιτικές, πολιτισμικές, οικογενειακές. Αν κάθε ρήξη τη δούμε σαν αδιέξοδο, χάνουμε την ελπίδα για διάλογο. Αν, όμως, μάθουμε ότι έχουμε πάντα τη δυνατότητα επούλωσης, τότε ανοίγουμε δρόμο για αληθινή συνάντηση.

Ένας τόπος όπου οι ρωγμές γίνονται κύματα σύνδεσης

Σε αυτό το πνεύμα γεννήθηκε το Syros Healing Waves Festival, που θα πραγματοποιηθεί 2-5 Οκτωβρίου 2025 στη Σύρο. Μια διεθνής γιορτή που ενώνει επιστήμονες, θεραπευτές, καλλιτέχνες και πολίτες, με στόχο να διερευνήσουμε πώς το τραύμα μεταμορφώνεται σε σοφία και πώς η απόλαυση γίνεται θεραπευτικό εργαλείο.

Με κεντρικό θέμα «Το ταξίδι από το τραύμα στην απόλαυση», το φεστιβάλ φιλοξενεί κορυφαίες προσωπικότητες όπως ο Bessel van der Kolk αλλά και ένα πλούσιο καλλιτεχνικό πρόγραμμα. Στόχος δεν είναι απλώς να ακούσουμε θεωρίες, αλλά να βιώσουμε όλοι μαζί τη δύναμη της κοινότητας, της τέχνης και της αυθεντικής συνάντησης.

Η Σύρος, με την ιστορία και την ομορφιά της, γίνεται το σκηνικό όπου οι προσωπικές μας ρωγμές συναντούν τις συλλογικές μας ανάγκες για σύνδεση. Εκεί, μέσα από επιστήμη, μουσική, τέχνη και κοινή εμπειρία, θα θυμηθούμε ότι κάθε ρήξη μπορεί να γίνει αρχή και κάθε τραύμα μπορεί να ανοίξει το μονοπάτι προς την αυθεντική, την πηγαία χαρα!

*Δέσποινα Πλουσίου, Ψυχοθεραπεύτρια, συνιδρύτρια του Trauma2therapy Institute, εμπνεύστρια του Syros Healing Waves Festival