Η βιολογική εξήγηση του ισχυρού δεσμού που αναπτύσσουμε με τις γάτες

Ο βασικός χημικός παράγοντας είναι η ωκυτοκίνη, γνωστή και ως «ορμόνη της αγάπης». Είναι το ίδιο νευροχημικό που εκτοξεύεται όταν μια μητέρα κρατάει το μωρό της ή όταν δύο φίλοι αγκαλιάζονται, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη και την τρυφερότητα.

Οι μελέτες δείχνουν ότι η ωκυτοκίνη είναι σημαντική και για τον δεσμό ανθρώπου–γάτας.

Η ορμόνη παίζει κεντρικό ρόλο στην κοινωνική σύνδεση, την εμπιστοσύνη και τη ρύθμιση του στρες σε πολλά είδη ζώων, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων.

Έχει επίσης ηρεμιστική δράση, καθώς μειώνει την κορτιζόλη, την ορμόνη του στρες, και ενεργοποιεί το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα («rest and digest»), βοηθώντας το σώμα να χαλαρώσει.

Οι επιστήμονες γνώριζαν εδώ και καιρό ότι οι φιλικές αλληλεπιδράσεις προκαλούν έκκριση ωκυτοκίνης τόσο στους σκύλους όσο και στους ιδιοκτήτες τους, δημιουργώντας έναν αμοιβαίο κύκλο σύνδεσης. Δεν γνωρίζαμε όμως μέχρι πρόσφατα πολλά για τις γάτες.

Η τρυφερότητα των γατών και η ωκυτοκίνη

Οι γάτες δείχνουν την αγάπη τους πιο διακριτικά. Παρ’ όλα αυτά, οι ιδιοκτήτες τους αναφέρουν το ίδιο αίσθημα συντροφικότητας και ανακούφισης από το στρες που νιώθουν και οι ιδιοκτήτες σκύλων — κάτι που πλέον επιβεβαιώνουν και οι επιστήμονες.

Ιάπωνες ερευνητές διαπίστωσαν το 2021 ότι λίγα χάδια με τη γάτα αύξησαν τα επίπεδα ωκυτοκίνης στους ιδιοκτήτες τους. Σε εκείνη τη μελέτη, γυναίκες αλληλεπίδρασαν με τις γάτες τους ενώ οι επιστήμονες μετρούσαν τις ορμόνες τους. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η τρυφερή επαφή (χάδια, απαλός τόνος φωνής) συνδέθηκε με αυξημένα επίπεδα ωκυτοκίνης στο σάλιο, σε σύγκριση με την ήρεμη ξεκούραση χωρίς τη γάτα.

Πολλοί άνθρωποι βρίσκουν το γουργούρισμα της γάτας εξαιρετικά χαλαρωτικό — και αυτό δεν οφείλεται μόνο στο απαλό τρίχωμά της. Το χάδι αλλά και ο ήχος του γουργουρίσματος μπορούν να πυροδοτήσουν έκκριση ωκυτοκίνης στον εγκέφαλο. Μελέτη του 2002 έδειξε ότι αυτή η «έκρηξη ωκυτοκίνης» συμβάλλει στη μείωση της κορτιζόλης, ρίχνοντας έτσι την αρτηριακή πίεση και ακόμη και τον πόνο.

Πότε απελευθερώνεται η ωκυτοκίνη μεταξύ γάτας και ανθρώπου;

Οι ερευνητές εντοπίζουν πλέον συγκεκριμένες στιγμές που προκαλούν αυτή την ορμονική αντίδραση. Το ισχυρότερο ερέθισμα φαίνεται ότι είναι η απαλή σωματική επαφή.

Μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο του 2025 διαπίστωσε ότι όταν οι ιδιοκτήτες χάιδευαν ή αγκάλιαζαν τις γάτες τους με χαλαρό τρόπο, τα επίπεδα ωκυτοκίνης αυξάνονταν τόσο στους ανθρώπους όσο και στα ζώα — αρκεί η αλληλεπίδραση να μην ήταν καταναγκαστική.

Οι επιστήμονες κατέγραψαν την ωκυτοκίνη σε γάτες κατά τη διάρκεια 15 λεπτών παιχνιδιού και χαδιών στο σπίτι. Οι φιλικές γάτες που αναζητούσαν οι ίδιες επαφή (π.χ. κάθισμα στα πόδια ή σπρώξιμο με το κεφάλι) παρουσίασαν αύξηση ωκυτοκίνης, ανάλογη με τον χρόνο που περνούσαν κοντά στον άνθρωπο.

Αντίθετα, γάτες που δεν επιζητούσαν την επαφή, δεν εμφάνισαν ουσιαστική μεταβολή, ενώ οι πιο αγχώδεις (που αναζητούσαν υπερβολικά την προσοχή αλλά δυσκολεύονταν να τη διαχειριστούν) είχαν ήδη υψηλή ωκυτοκίνη στην αρχή, η οποία μάλιστα έπεφτε μετά από «αναγκαστικές» αγκαλιές.

Το μήνυμα είναι σαφές: η ωκυτοκίνη αυξάνεται όταν σεβόμαστε τα όρια της γάτας· αν αισθανθεί στριμωγμένη, η ορμόνη της αγάπης «εξαφανίζεται».

Οι ιδιαίτεροι τρόποι επικοινωνίας των γατών

Σε αντίθεση με τους σκύλους, οι γάτες δεν χρησιμοποιούν την έντονη οπτική επαφή για να δεθούν. Επιλέγουν πιο διακριτικά σήματα, όπως το αργό ανοιγοκλείσιμο των ματιών - αυτό είναι το «χαμόγελο» της γάτας που σηματοδοτεί εμπιστοσύνη και ασφάλεια.

Το γουργούρισμα παίζει επίσης σημαντικό ρόλο. Οι χαμηλές συχνότητές του έχουν συνδεθεί όχι μόνο με την αυτοΐαση των γατών, αλλά και με την ηρεμία στους ανθρώπους. Όταν ακούμε το γουργούρισμα της γάτας, μειώνονται οι καρδιακοί παλμοί και η αρτηριακή πίεση.

Η συμβίωση και η καθημερινή συναναστροφή με γάτα, ενισχυμένη από μικρά «κύματα ωκυτοκίνης», μπορεί να λειτουργήσει ως ασπίδα απέναντι στο άγχος και την κατάθλιψη, προσφέροντας παρηγοριά αντίστοιχη με αυτήν της ανθρώπινης κοινωνικής στήριξης.

Είναι οι γάτες λιγότερο στοργικές από τους σκύλους;

Οι έρευνες έχουν δείξει γενικά ισχυρότερες αντιδράσεις ωκυτοκίνης στις σχέσεις σκύλου–ανθρώπου. Σε πείραμα του 2016, οι σκύλοι παρουσίασαν κατά μέσο όρο 57% αύξηση στα επίπεδα ωκυτοκίνης μετά από 10 λεπτά παιχνιδιού, ενώ οι γάτες περίπου 12%.

Όμως η διαφορά αυτή αντικατοπτρίζει τις εξελικτικές διαφορές: οι σκύλοι, ως ζώα αγέλης, είναι προγραμματισμένοι να αναζητούν οπτική επαφή, χάδια και επιβεβαίωση. Οι γάτες, απόγονοι μοναχικών κυνηγών, δεν χρειάζονταν τόσο έντονα κοινωνικά σήματα για να επιβιώσουν. Έτσι, επιδεικνύουν την «ορμόνη της αγάπης» πιο επιλεκτικά - όταν πραγματικά νιώθουν ασφάλεια.

Η εμπιστοσύνη μιας γάτας δεν είναι δεδομένη· πρέπει να κερδηθεί. Κι όταν κερδηθεί, ενισχύεται από την ίδια χημεία που δένει γονείς, συντρόφους και φίλους.

Την επόμενη φορά που η γάτα σας θα σάς χαρίσει ένα αργό βλεφάρισμα ή θα κουλουριαστεί στην αγκαλιά σας γουργουρίζοντας, να ξέρετε ότι συμβαίνει κάτι αόρατο: η ωκυτοκίνη ανεβαίνει και στους δύο εγκεφάλους, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη και καταπραΰνοντας το στρες της καθημερινότητας. Οι γάτες αγγίζουν με τον δικό τους τρόπο, τη βιολογία της αγάπης.

Πηγή: The Conversation