Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία: Ποια τα δικαιώματα των ΑμεΑ

Η Σύμβαση στο σύνολό της, μαζί με το σχετικό Προαιρετικό Πρωτόκολλο, είναι διαθέσιμη στα ελληνικά στην επίσημη ιστοσελίδα του UNRIC.

H μετάφραση στα ελληνικά έγινε από την καθηγήτρια του Διεθνούς Δικαίου και των Διεθνών Οργανισμών κ. Π. Νάσκου-Περράκη, Τμήμα ΔΕΣ, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, σε συνεργασία με τη Δρ. κ. Καλλιόπη Χαΐνογλου και τον υποψήφιο διδάκτορα κ. Στέφανο Κατσούλη. Ευχαριστίες εκφράζονται στην κ. Αγλαΐα Κατσιγιάννη, διεθνολόγο, Πρόεδρο ΑμεΑ Δράμας, για τη συμβολή της στην εξειδικευμένη ορολογία.

Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία και Προαιρετικό Πρωτόκολλο

Προοίμιο

Τα Κράτη Μέρη στην παρούσα Σύμβαση,

(α) Επικαλούμενα τις αρχές που διακηρύσσονται στο Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, αρχές που αναγνωρίζουν την εγγενή αξιοπρέπεια και αξία και τα ίσα και αναπαλλοτρίωτα δικαιώματα όλων των μελών της ανθρώπινης οικογένειας ως τη βάση της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της ειρήνης στον κόσμο,

(β) Αναγνωρίζοντας ότι τα Ηνωμένα Έθνη στην Οικουμενική Διακήρυξη Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και στα Διεθνή Σύμφωνα για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου έχουν διακηρύξει και συμφωνήσει ότι ο καθένας απολαμβάνει όλα τα δικαιώματα και τις ελευθερίες που ορίζονται σ' αυτά, χωρίς καμία διάκριση,

(γ) Επιβεβαιώνοντας την οικουμενικότητα, το αδιαίρετο, την αλληλεξάρτηση και την αλληλεπίδραση όλων των δικαιωμάτων του ανθρώπου και θεμελιωδών ελευθεριών και την ανάγκη για τα Άτομα με Αναπηρία να τους εγγυώνται την πλήρη απόλαυση των δικαιωμάτων χωρίς διάκριση,

(δ) Επικαλούμενα το Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα, το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα, τη Διεθνή Σύμβαση για την Κατάργηση Πάσης Μορφής Φυλετικών Διακρίσεων, τη Σύμβαση για την Εξάλειψη όλων των μορφών Διακρίσεων κατά των Γυναικών, τη Σύμβαση κατά των Βασανιστηρίων και άλλων τρόπων σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας, τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, και τη Διεθνή Σύμβαση για την Προστασία των Δικαιωμάτων Όλων των Μεταναστών Εργαζομένων και των Μελών των Οικογενειών τους,

(ε) Αναγνωρίζοντας ότι η αναπηρία είναι μια εξελισσόμενη έννοια και ότι απορρέει από την αλληλεπίδραση μεταξύ ατόμων με βλάβη και διαταραχές συμπεριφοράς και εμπόδια που προέρχονται από το περιβάλλον τους, που δυσχεραίνουν την πλήρη και αποτελεσματική συμμετοχή τους στην κοινωνία σε ίση βάση με τους άλλους,

(στ) Αναγνωρίζοντας τη σημασία των αρχών και των κατευθυντήριων πολιτικών που προβλέπονται στο Παγκόσμιο Πρόγραμμα Δράσης για τα ΑμεΑ και στους Πρότυπους Κανόνες για την Εξίσωση των Ευκαιριών των ΑμεΑ για την προώθηση, διαμόρφωση και αξιολόγηση τω νπολιτικών, σχεδίων, προγραμμάτων και δράσεων σε εθνικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο, για την περαιτέρω εξίσωση των ευκαιριών για τα ΑμεΑ,

(ζ) Τονίζοντας τη σημασία για οριζόντια ενσωμάτωση των ζητημάτων αναπηρίας ως αναπόσπαστο μέρος των σχετικών στρατηγικών της βιώσιμης ανάπτυξης,

(η) Αναγνωρίζοντας, επίσης, ότι διάκριση κατά οποιουδήποτε ατόμου με βάση την αναπηρία είναι παραβίαση της εγγενούς αξιοπρέπειας και της αξίας της προσωπικότητας του ατόμου,

(θ) Αναγνωρίζοντας περαιτέρω τη διαφορετικότητα των ΑμεΑ,

(ι) Αναγνωρίζοντας την ανάγκη για την προώθηση και προστασία των δικαιωμάτων των ΑμεΑ, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που χρειάζονται εντατική υποστήριξη,

(κ) Ανησυχώντας ότι, παρά τις διάφορες αυτές πράξεις και δεσμεύσεις, τα ΑμεΑ εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν εμπόδια στη συμμετοχή τους ως ισότιμα μέλη της κοινωνίας και παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους σε όλα τα μέρη του κόσμου,

(λ) Αναγνωρίζοντας τη σημασία της διεθνούς συνεργασίας για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των ΑμεΑ σε κάθε κράτος, ειδικά στα αναπτυσσόμενα κράτη,

(μ) Αναγνωρίζοντας τις αξιόλογες υπάρχουσες και δυνητικές συνεισφορές που έγιναν από ΑμεΑ για την εν γένει ευημερία και ποικιλομορφία των κοινοτήτων τους, και ότι η προαγωγή της πλήρους απόλαυσης των δικαιωμάτων των ΑμεΑ και των θεμελιωδών ελευθεριών και της πλήρους συμμετοχής των ΑμεΑ θα οδηγήσει στην έντονη αίσθηση ότι είναι ενταγμένα μέλη της κοινωνίας και σε σημαντικές προόδους στην ανθρώπινη, κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη της κοινωνίας και την εξάλειψη της φτώχειας,

(ν) Αναγνωρίζοντας το πόσο σημαντικό είναι για τα ΑμεΑ η ατομική αυτονομία και η ανεξαρτησία, συμπεριλαμβανομένης της ελευθερίας να κάνουν τις δικές τους επιλογές,

(ξ) Θεωρώντας ότι τα ΑμεΑ θα πρέπει να έχουν την ευκαιρία να συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για τις πολιτικές και τα προγράμματα, συμπεριλαμβανομένων αυτών που τα αφορούν άμεσα,

(ο) Εκφράζοντας την ανησυχία για τις δυσχερείς συνθήκες που τα ΑμεΑ αντιμετωπίζουν, υποκείμενα σε πολλαπλές ή βεβαρυμένες μορφές διάκρισης λόγω φυλής, χρώματος, φύλου, γλώσσας, θρησκείας, πολιτικής ή άλλης πεποίθησης, εθνικής, γηγενούς ή κοινωνικής καταγωγής, περιουσίας, γέννησης, ηλικίας, ή άλλης κοινωνικής κατάστασης,

(π) Αναγνωρίζοντας ότι οι γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία διατρέχουν συχνά μεγαλύτερο κίνδυνο εντός και εκτός του πλαισίου της βίας, βλάβης ή κακοποίησης, παραμέλησης ή αμελούς μεταχείρισης, κακομεταχείρισης ή εκμετάλλευσης,

(ρ) Αναγνωρίζοντας ότι τα παιδιά με αναπηρία θα πρέπει να απολαμβάνουν πλήρως όλα τα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες σε ίση βάση με τα άλλα παιδιά, και επικαλούμενα τις υποχρεώσεις που έχουν ληφθεί προς αυτή την κατεύθυνση από τα Κράτη Μέρη στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού,

(σ) Δίνοντας έμφαση στην ανάγκη ενσωμάτωσης του παράγοντα της ισότητας των δυο φύλων με κάθε δυνατή προσπάθεια για την προαγωγή της πλήρους απόλαυσης των δικαιωμάτων του ανθρώπου από τα ΑμεΑ,

(τ) Υπογραμμίζοντας το γεγονός ότι η πλειοψηφία των ΑμεΑ ζουν σε συνθήκες φτώχειας, και αναγνωρίζοντας εν προκειμένω την κρίσιμη ανάγκη να εξεταστεί ο αρνητικός αντίκτυπος της ένδειας στα ΑμεΑ,

(υ) Έχοντας υπ' όψιν ότι οι συνθήκες ειρήνης και ασφάλειας βασισμένες στον πλήρη σεβασμό των σκοπών και αρχών που περιλαμβάνονται στο Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και ότι η παρατήρηση των εφαρμοζόμενων μέσων για τα δικαιώματα του ανθρώπου είναι απολύτως αναγκαία για την πλήρη προστασία των ΑμεΑ, ειδικά κατά τη διάρκεια των ενόπλων συρράξεων και της ξένης κατοχής,

(φ) Αναγνωρίζοντας τη σημασία της προσβασιμότητας στο φυσικό, κοινωνικό, οικονομικό και πολιτιστικό περιβάλλον, στην υγεία και την εκπαίδευση και στην ενημέρωση και επικοινωνία, επιτρέποντας στα ΑμεΑ να απολαμβάνουν πλήρως όλων των δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών τους,

(χ) Συνειδητοποιώντας ότι το άτομο, έχοντας υποχρεώσεις στα άλλα άτομα και στην κοινότητα στην οποία αυτός ή αυτή ανήκει, έχει ευθύνη να παλέψει για την προαγωγή και τήρηση των δικαιωμάτων που έχουν αναγνωριστεί στις Θεμελιώδεις Πράξεις Δικαιωμάτων του Ανθρώπου,

(ψ) Πεπεισμένα ότι η οικογένεια είναι η φυσική και θεμελιώδης μονάδα της κοινωνίας και ότι δικαιούται προστασίας από την κοινωνία και το κράτος, και ότι τα ΑμεΑ και τα μέλη των οικογενειών τους θα πρέπει να λαμβάνουν την απαραίτητη προστασία και αρωγή που να επιτρέπει στις οικογένειες να συνεισφέρουν ως προς την πλήρη και ισότιμη απόλαυση των δικαιωμάτων των ΑμεΑ,

(ω) Πεπεισμένα ότι μια περιεκτική και ολοκληρωμένη διεθνής Σύμβαση για την προαγωγή και προστασία των δικαιωμάτων και αξιοπρέπειας των ΑμεΑ θα συνεισφέρει σημαντικά στην αποκατάσταση των έντονων κοινωνικών μειονεκτημάτων των ΑμεΑ και θα προωθήσει τη συμμετοχή τους στην ατομική, πολιτική, οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική σφαίρα με ίσες ευκαιρίες, σ' αμφότερα αναπτυσσόμενα και αναπτυγμένα κράτη,

Συμφώνησαν τα ακόλουθα:

Άρθρο 1 – Σκοπός: Ο σκοπός της παρούσας Σύμβασης είναι η προαγωγή, προστασία και διασφάλιση της πλήρους και ισότιμης απόλαυσης όλων των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών από όλα τα ΑμεΑ και η προώθηση του σεβασμού της εγγενούς αξιοπρέπειας. Στα ΑμεΑ συμπεριλαμβάνονται άτομα με μακροχρόνιες σωματικές, νοητικές, πνευματικές ή αισθητηριακές βλάβες, οι οποίες σε αλληλεπίδραση με διάφορα εμπόδια δύνανται να παρεμποδίσουν την πλήρη και αποτελεσματική συμμετοχή τους στην κοινωνία σε ίση βάση με τους άλλους.

Άρθρο 2 – Ορισμοί (για τους σκοπούς της παρούσας Σύμβασης): Η «Επικοινωνία» περιλαμβάνει γλώσσες, παράθεση του κειμένου, Braille, απτική επικοινωνία, μεγάλα τυπογραφικά στοιχεία, προσβάσιμα πολυμέσα, καθώς και γραπτές, ακουστικές, απλής/ευκολονόητης γλώσσας, human reader* και υποβοηθητικές και εναλλακτικές μεθόδους, μέσα και μορφές επικοινωνίας, η «Γλώσσα» περιλαμβάνει ομιλούμενες και νοηματικές γλώσσες και άλλα είδη μη-ομιλούμενων γλωσσών, η «Διάκριση με βάση την αναπηρία» σημαίνει οποιαδήποτε διάκριση, αποκλεισμός ή περιορισμός με βάση την αναπηρία που έχει σκοπό ή αποτέλεσμα την παρεμπόδιση ή ακύρωση της αναγνώρισης, απόλαυσης ή ενάσκησης, επί ίσοις όροις όλων των δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών σε πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό, πολιτιστικό, ατομικό ή οποιοδήποτε άλλο πεδίο - περιλαμβάνει όλες τις μορφές διάκρισης, συμπεριλαμβανομένης της άρνησης εύλογης προσαρμογής, η «Εύλογη προσαρμογή» σημαίνει αναγκαία και κατάλληλη τροποποίηση και προσαρμογές οι οποίες δεν επιβάλλουν δυσανάλογο ή αδικαιολόγητο βάρος, όπου χρειάζεται σε μια ειδική περίπτωση, προκειμένου να διασφαλίσει στα ΑμεΑ την απόλαυση ή άσκηση σε ίση βάση με τους άλλους όλα τα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες, ο «Οικουμενικός σχεδιασμός» σημαίνει το σχεδιασμό προϊόντων, περιβάλλοντος, προγραμμάτων και υπηρεσιών προκειμένου να είναι εύχρηστα από όλους τους ανθρώπους, στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό, χωρίς την ανάγκη για προσαρμογή ή εξειδικευμένο σχεδιασμό. Ο «οικουμενικός σχεδιασμός» δεν εξαιρεί το βοηθητικό εξοπλισμό για συγκεκριμένες ομάδες ΑμεΑ όπου αυτός χρειάζεται.

Άρθρο 3 – Γενικές Αρχές: (α) σεβασμός για εγγενή αξιοπρέπεια, ατομική αυτονομία συμπεριλαβανομένης της ελευθερίας να κάνει τις δικές του επιλογές, και ανεξαρτησία ατόμων (β) μη-διάκριση (γ) πλήρης και αποτελεσματική συμμετοχή και ένταξη στην κοινωνία (δ) σεβασμός για τη διαφορετικότητα και την αποδοχή των ΑμεΑ ως μέρος της ανθρώπινης διαφορετικότητας/ποικιλομορφίας και ανθρωπότητας (ε) ισότητα των ευκαιριών (στ) δυνατότητα πρόσβασης (ζ) ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών (θ) σεβασμός για τις εξελισσόμενες δυνατότητες των παιδιών με αναπηρία και σεβασμός για το δικαίωμα των παιδιών με αναπηρία να διατηρήσουν την ταυτότητα τους.

Άρθρο 4 – Γενικές Υποχρεώσεις

Άρθρο 5 – Ισότητα και Μη-Διάκριση

Άρθρο 6 – Γυναίκες με Αναπηρία

Άρθρο 7 – Παιδιά με Αναπηρία

Άρθρο 8 – Αφύπνιση της κοινωνίας

Άρθρο 9 – Προσβασιμότητα

Άρθρο 10 – Δικαίωμα στη ζωή

Άρθρο 11 – Καταστάσεις κινδύνου και ανθρωπιστικών κρίσεων

Άρθρο 12 – Ισότιμη αναγνώριση ενώπιον του νόμου

Άρθρο 13 – Πρόσβαση στη δικαιοσύνη

Άρθρο 14 – Ελευθερία και ασφάλεια του προσώπου

Άρθρο 15 – Ελευθερία από βασανιστήρια ή σκληρή, απάνθρωπη ή ταπεινωτική μεταχείριση ή τιμωρία

Άρθρο 16 – Ελευθερία από εκμετάλλευση, βία και εξαπάτηση

Άρθρο 17 – Προστασία της ακεραιότητας του ατόμου

Άρθρο 18 – Ελευθερία μετακίνησης και ιθαγένειας

Άρθρο 19 – Να ζουν ανεξάρτητα και να αποτελούν μέλη της κοινότητας

Άρθρο 20 – Ατομική Κινητικότητα

Άρθρο 21 – Ελευθερία έκφρασης και γνώμης και πρόσβαση στην πληροφόρηση

Άρθρο 22 – Σεβασμός της ιδιωτικής ζωής

Άρθρο 23 – Σεβασμός για την οικία και την οικογένεια

Άρθρο 24 – Εκπαίδευση

Άρθρο 25 – Υγεία

Άρθρο 26 – Ενίσχυση των ικανοτήτων και αποκατάσταση

Άρθρο 27 – Εργασία και Απασχόληση

Άρθρο 28 – Ικανοποιητικό επίπεδο διαβίωσης και κοινωνική προστασία

Άρθρο 29 – Συμμετοχή στον πολιτικό και δημόσιο βίο

Άρθρο 30 – Συμμετοχή στην πολιτιστική ζωή, την ψυχαγωγία, τον ελεύθερο χρόνο και τον αθλητισμό

Άρθρο 31 – Στατιστικά δεδομένα και συλλογή στοιχείων

Άρθρο 32 – Διεθνής Συνεργασία

Άρθρο 33 – Εθνική εφαρμογή και εποπτεία

Άρθρο 34 Επιτροπή για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία

Άρθρο 35 – Εκθέσεις από τα Κράτη Μέρη

Άρθρο 36 – Εξέταση των εκθέσεων

Άρθρο 37 – Συνεργασία μεταξύ των Κρατών-Μερών και της Επιτροπής

Άρθρο 38 – Σχέση της Επιτροπής με άλλα όργανα

Άρθρο 39 – Έκθεση της Επιτροπής

Άρθρο 40 – Διάσκεψη Κρατών-Μερών

Άρθρο 41 – Θεματοφύλακας

Άρθρο 42 – Υπογραφή: Η παρούσα Σύμβαση είναι ανοιχτή προς υπογραφή από όλα τα Κράτη και από οργανισμούς περιφερειακής ολοκλήρωσης, στην Έδρα των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη, από τις 30 Μαρτίου 2007.

Άρθρο 43– Επικύρωση: Η παρούσα Σύμβαση υπόκειται στην επικύρωση από τα συμβαλλόμενα Κράτη και σε επίσημη αναγνώριση από συμβαλλόμενους οργανισμούς περιφερειακής ολοκλήρωσης. Είναι ανοιχτή για προσχώρηση οιουδήποτε κράτους ή οργανισμού περιφερειακής ολοκλήρωσης που δεν έχει υπογράψει τη Σύμβαση.

Άρθρο 44 – Οργανισμοί περιφερειακής ολοκλήρωσης

Άρθρο 45– Θέση σε ισχύ

Άρθρο 46 – Επιφυλάξεις

Άρθρο 47 – Τροπολογίες

Άρθρο 48 – Καταγγελία: Κάθε Κράτος Μέρος μπορεί να καταγγείλει την παρούσα Σύμβαση με γραπτή γνωστοποίηση προς το Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών. Η καταγγελία παράγει τα αποτελέσματα της ένα χρόνο μετά από την ημερομηνία κατά την οποία ο Γενικός Γραμματέας έλαβε τη γνωστοποίηση.

Άρθρο 49 – Προσβάσιμη μορφή: Το κείμενο της παρούσης Σύμβασης είναι διαθέσιμο σε προσβάσιμες μορφές.

Άρθρο 50 – Αυθεντικό Κείμενο

Προαιρετικό Πρωτόκολλο στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία (ΑμεΑ) – 18 επιμέρους άρθρα

Το Πρωτόκολλο υιοθετήθηκε με την απόφαση 61/611 από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, στις 13 Δεκεμβρίου 2006 και τέθηκε σε ισχύστις 4 Μαΐου 2008.

(*Human reader: μια προηγμένη διεπιφάνεια βασισμένη σε ανθρώπινες εικόνες και ομιλία)

Η ΣΥΜΒΑΣΗ

OHE KAI ATOMA ME ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ