Νέες μη ορμονικές θεραπείες για τις εξάψεις της εμμηνόπαυσης

Η εμμηνόπαυση, η έλευση της οποίας μπορεί να είναι είτε φυσική είτε ιατρογενής, συνοδεύεται από διάφορα συμπτώματα που συχνά παρεμβαίνουν στην καθημερινότητα, την εργασία, τον ύπνο και τη συναισθηματική ευεξία. Οι εξάψεις, οι νυχτερινές εφιδρώσεις και οι διαταραχές ύπνου μπορούν να γίνουν τόσο έντονες ώστε να μειώσουν σημαντικά την ποιότητα ζωής, ιδιαίτερα σε γυναίκες που βιώνουν απότομη πτώση των ορμονών μετά από χημειοθεραπεία, ορμονοθεραπεία ή χειρουργική αφαίρεση ωοθηκών. Πολλές αντινεοπλασματικές θεραπείες οδηγούν σε πρόωρη κλιμακτήριο τις γυναίκες και επομένως τα συμπτώματα αυτά αποτελούν σημαντικό πρόβλημα που επηρεάζουν την ποιότητα της ζωής τους.

Για πολλά χρόνια, η κύρια θεραπευτική λύση ήταν η ορμονική θεραπεία υποκατάστασης (MHT). Κατά το διάστημα 1960–1980, η MHT παρουσιαζόταν σχεδόν ως «ελιξίριο νεότητας», ικανό να προλαμβάνει όχι μόνο τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης αλλά και καρδιαγγειακά νοσήματα, άνοια και γήρανση του δέρματος. Η αντίληψη για την ορμονική θεραπεία υποκατάστασης έχει μετατοπιστεί μέσα στα χρόνια, καθώς νέα δεδομένα αποκάλυπταν τόσο τα οφέλη όσο και τους πιθανούς κινδύνους της, επισημαίνει η σχετική ανασκόπηση στο JAMA Internal Medicine, τα κύρια σημεία της οποίας συνοψίζουν η Καθηγήτρια Θεραπευτικής – Επιδημιολογίας - Προληπτικής Ιατρικής, Παθολόγος (Θεραπευτική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο Αλεξάνδρα) Θεοδώρα Ψαλτοπούλου και η Αλεξάνδρα Σταυροπούλου (Βιολόγος).

Νέα κατηγορία θεραπειών

Η έρευνα τα τελευταία χρόνια έχει στραφεί σε βαθύτερη κατανόηση των μηχανισμών που προκαλούν τα αγγειοκινητικά συμπτώματα. Η μείωση των επιπέδων οιστρογόνων φαίνεται να αποδιοργανώνει το θερμορρυθμιστικό κέντρο του εγκεφάλου. Στο επίκεντρο αυτής της διαδικασίας βρίσκονται οι νευρώνες KNDy (kisspeptin/neurokinin B/dynorphin), οι οποίοι φαίνεται να διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στα επεισόδια των εξάψεων. Αυτή η γνώση οδήγησε στη γέννηση μιας νέας κατηγορίας θεραπειών: των μη ορμονικών αναστολέων των νευροκινινών.

Η πιο πρόσφατη και σημαντική εξέλιξη σε αυτό το πεδίο είναι το φάρμακο ελινζανετάντη, που μόλις εγκρίθηκε από τον FDA ως μη ορμονική θεραπεία για μέτριες έως σοβαρές εξάψεις της εμμηνόπαυσης. Σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα στο Medical News in Brief του JAMA, πρόκειται για το τρίτο διαθέσιμο μη ορμονικό φάρμακο για την αντιμετώπιση των αγγειοκινητικών συμπτωμάτων. Δρα αναστέλλοντας δύο διαφορετικούς υποδοχείς νευροκινινών στον εγκέφαλο, επαναφέροντας τη φυσιολογική λειτουργία του θερμοστάτη του οργανισμού.

Τα αποτελέσματα των κλινικών μελετών είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά. Σε μια δωδεκάμηνη τυχαιοποιημένη μελέτη με 628 γυναίκες, η θεραπεία με το συγκεκριμένο φάρμακο οδήγησε σε μείωση 5,4 εξάψεων ημερησίως σε σύγκριση με 3,5 στο placebo, δηλαδή ένα 74% έναντι 47% ποσοστό μείωσης, αντίστοιχα. Επιπλέον, οι γυναίκες που λάμβαναν το φάρμακο ανέφεραν σημαντικά καλύτερο ύπνο και βελτίωση της συνολικής ποιότητας ζωής. Δύο ακόμη προηγούμενες μελέτες έδειξαν ταχεία αποτελεσματικότητα, με μείωση συμπτωμάτων ήδη από την πρώτη έως τέταρτη εβδομάδα θεραπείας.

Το φάρμακο αναμένεται να διατεθεί σε μορφή κάψουλας, ενώ ο FDA συνιστά παρακολούθηση των ηπατικών ενζύμων λόγω πιθανής αύξησης κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Παρά την ανάγκη για προσεκτική παρακολούθηση, η έγκρισή του θεωρείται ορόσημο, επειδή προσφέρει μια αποτελεσματική λύση σε γυναίκες που δεν μπορούν ή δεν επιθυμούν να λάβουν ορμονική θεραπεία, που είναι ιδιαίτερα σημαντικό για όσες γυναίκες έχουν ιστορικό καρκίνου ευαίσθητου σε ορμόνες.

Οι εξελίξεις αυτές σηματοδοτούν μια νέα εποχή στη φροντίδα των γυναικών στην εμμηνόπαυση. Η σύνθεση της γνώσης σχετικά με τους εγκεφαλικούς μηχανισμούς των εξάψεων, η αναθεώρηση του ρόλου της MHT και η εμφάνιση ασφαλέστερων, αποτελεσματικών μη ορμονικών επιλογών δημιουργούν ένα τοπίο όπου οι γυναίκες έχουν πλέον περισσότερες και πιο εξατομικευμένες λύσεις.

Για τις γυναίκες που περνούν από πρόωρη κλιμακτήριο λόγω αντικαρκινικών θεραπειών, αυτή η εξέλιξη είναι ακόμη πιο κρίσιμη. Η ζωή μετά τον καρκίνο δεν θα πρέπει να συνοδεύεται από χρόνια ταλαιπωρία εξαιτίας των εξάψεων και της αϋπνίας. Η δυνατότητα αποτελεσματικής ανακούφισης χωρίς ορμόνες μπορεί να βελτιώσει ουσιαστικά την καθημερινότητα και τη συνολική ευεξία αυτής της ομάδας ασθενών, επισημαίνουν, τέλος, οι επιστήμονες του ΕΚΠΑ.