Τα GLP-1 προστατεύουν ή βλάπτουν την όραση; Τι δείχνει νέα μελέτη με ελληνική υπογραφή

Νέα έρευνα που παρουσιάστηκε στη φετινή ετήσια συνάντηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη μελέτη του Διαβήτη (EASD) στη Βιέννη, δείχνει ότι τα φάρμακα που μιμούνται τη δράση της ορμόνης του εντέρου που ρυθμίζει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα και συμβάλλει στην αίσθηση του κορεσμού (GLP-1) και χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του διαβήτη τύπου 2 και της παχυσαρκίας, προστατεύουν και την όραση.

Πολλοί ιστοί του σώματος διαθέτουν υποδοχείς GLP-1 (πρωτεΐνες που ανταποκρίνονται στην ορμόνη), και πρόσφατες έρευνες υποδηλώνουν ότι τα φάρμακα αυτά έχουν επίσης αντιφλεγμονώδεις και αντιοξειδωτικές ιδιότητες.

Για παράδειγμα, μελέτες έχουν δείξει ότι μειώνουν τον κίνδυνο διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας, η οποία αποτελεί την κύρια αιτία τύφλωσης σε ενήλικες παραγωγικής ηλικίας.

Πάνω από το 90% των ατόμων με διαβήτη τύπου 1 και το 50-60% αυτών με διαβήτη τύπου 2, αναπτύσσουν την οφθαλμική πάθηση, στην οποία τα υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα βλάπτουν τα αιμοφόρα αγγεία στον ευαίσθητο στο φως ιστό του οπίσθιου μέρους του ματιού.

Η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια αποτελεί σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας. Εκτιμάται ότι μέχρι το 2030 θα επηρεαστούν πάνω από 191 εκατομμύρια άνθρωποι, εκ των οποίων περίπου 56 εκατομμύρια θα βιώσουν στάδια της νόσου που απειλούν την όραση. Τα στατιστικά αυτά υπογραμμίζουν την επείγουσα ανάγκη για αποτελεσματικό έλεγχο, έγκαιρη διάγνωση και, κυρίως, πιο αποτελεσματικές θεραπείες.

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι η βλάβη του αμφιβληστροειδούς προκαλείται σε μεγάλο βαθμό από τις ελεύθερες ρίζες, μόρια που μπορούν να βλάψουν τα κύτταρα και παράγονται σε υψηλότερους αριθμούς όταν το σάκχαρο στο αίμα είναι αυξημένο. Η θεωρία είναι ότι τα φάρμακα GLP-1 προστατεύουν τον αμφιβληστροειδή αυξάνοντας τα επίπεδα αντιοξειδωτικών, ενώσεων που εξουδετερώνουν τις ελεύθερες ρίζες.

Ωστόσο, άλλες μελέτες έχουν προτείνει ότι τα φάρμακα GLP-1 μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας ή να την επιδεινώσουν σε άτομα που ήδη πάσχουν από αυτήν.

Η επικεφαλής της έρευνας Ιωάννα Αναστασίου από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και οι συνεργάτες της, μελέτησαν διεξοδικά την επίδραση των φαρμάκων GLP-1 σε κύτταρα αμφιβληστροειδούς υπό συνθήκες παρόμοιες με αυτές του διαβήτη.

Στη μελέτη εργαστηρίου, ανθρώπινα ενδοθηλιακά κύτταρα αμφιβληστροειδούς εκτέθηκαν σε διαφορετικές συγκεντρώσεις σεμαγλουτίδης. Τα κύτταρα διατηρήθηκαν σε συνθήκες με υψηλά επίπεδα γλυκόζης και οξειδωτικού στρες (περισσότερες ελεύθερες ρίζες από αντιοξειδωτικά) για 24 ώρες.

Στη συνέχεια υποβλήθηκαν σε σειρά δοκιμών. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα κύτταρα που έλαβαν σεμαγλουτίδη ήταν έως και δύο φορές πιο πιθανό να παραμείνουν ζωντανά σε σχέση με τα κύτταρα χωρίς θεραπεία. Επίσης, είχαν μεγαλύτερα αποθέματα ενέργειας.

Τρεις δείκτες οξειδωτικού στρες που σχετίζονται με την διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια μειώθηκαν σημαντικά στα θεραπευμένα κύτταρα:

• Η απόπτωση (τύπος κυτταρικού θανάτου) μειώθηκε από ~50% σε ~10%
• Η παραγωγή μιτοχονδριακής υπεροξειδικής ρίζας μειώθηκε από ~90% σε ~10%
• Η συσσώρευση επιβλαβών ενώσεων, των λεγόμενων τελικών προϊόντων προχωρημένης γλυκοζυλίωσης (AGEs), μειώθηκε σημαντικά

Περαιτέρω ανάλυση έδειξε ότι τα γονίδια που εμπλέκονται στην παραγωγή αντιοξειδωτικών ήταν περισσότερο ενεργά στα θεραπευμένα κύτταρα σε σύγκριση με τα αθεράπευτα, υποδεικνύοντας ότι η σεμαγλουτίδη επανόρθωνε τη ζημιά στα κύτταρα.

Συνολικά, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι αγωνιστές υποδοχέων GLP-1 ενισχύουν τις άμυνες των κυττάρων του αμφιβληστροειδούς απέναντι σε βλάβες που προκαλεί ο διαβήτης.

Η Δρ. Αναστασίου εξηγεί: «Στο εργαστήριο, οι αγωνιστές υποδοχέων GLP-1 επέδειξαν ισχυρές αντιοξειδωτικές επιδράσεις που προστάτευσαν τα κύτταρα του αμφιβληστροειδούς από τη βλάβη που προκαλεί ο διαβήτης. Η μελέτη μας δεν βρήκε καμία βλάβη από τα φάρμακα στα κύτταρα, αντιθέτως δείχνει ότι οι αγωνιστές GLP-1 προστατεύουν από τη διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, ειδικά στα πρώιμα στάδια. Είναι συναρπαστικό ότι αυτά τα φάρμακα μπορούν να επιδιορθώσουν ήδη υπάρχουσα βλάβη και να βελτιώσουν την όραση. Απαιτούνται πλέον κλινικές δοκιμές για να επιβεβαιωθούν αυτά τα προστατευτικά αποτελέσματα στους ασθενείς και να διερευνηθεί αν οι αγωνιστές GLP-1 μπορούν να επιβραδύνουν ή ακόμη και να σταματήσουν την εξέλιξη αυτής της νόσου που αφαιρεί την όραση».

Τα ευρήματα δημοσιεύτηκαν στην επιστημονική επιθεώρηση Pharmaceutics.