ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑΣ

Έτσι θα μεταμορφώσουμε το ΕΣΥ σε ένα από τα 5 καλύτερα της Ευρώπης - Το όραμα της Πρωτοβουλίας

Μπορεί το ΕΣΥ να αλλάξει πορεία, να αναμορφωθεί, να αναβαπτιστεί, και τελικά να μεταμορφωθεί σε ένα σύστημα υγείας που θα είναι αποτελεσματικό, δίκαιο και ισότιμο για όλους τους πολίτες αλλά ταυτόχρονα και για τους ανθρώπους που το υπηρετούν; 

Έτσι θα μεταμορφώσουμε το ΕΣΥ σε ένα από τα 5 καλύτερα της Ευρώπης - Το όραμα της Πρωτοβουλίας

Της Νατάσσας Ν. Σπαγαδώρου

Πριν προλάβετε να απαντήσετε αδύνατον, μία έμπειρη ομάδα τεχνοκρατών και οικονομολόγων υγείας απαντά ΝΑΙ. Και όχι μόνο αυτό, η εν λόγω Ομάδα, οραματίζεται ότι μπορεί να αντιστρέψει την φθίνουσα πορεία του ΕΣΥ, την απαξίωση του ανθρώπινου δυναμικού του και της δημόσιας εικόνας του, ώστε εντός της επόμενης επταετίας να το εξελίξουμε σε ένα από τα πέντε καλύτερα της Ευρώπης και να το καθιερώσουμε ως πρότυπο και για τις άλλες χώρες.

Οι άξονες πάνω στους οποίους θα κινηθεί η Ομάδα, αλλά και οι προϋποθέσεις για ένα εξελιγμένο ΕΣΥ, είναι η μείωση του πολιτικού/κομματικού ελέγχου του συστήματος, η πλήρης οικονομική και διοικητική ανεξαρτησία του ΕΟΠΥΥ, η ανάληψη ηγετικού ρόλου από τους γιατρούς του ΕΣΥ, η εφαρμογή ενός καθολικού συστήματος αξιολόγησης των μονάδων παροχής υπηρεσιών (δημόσιων και ιδιωτικών), καθώς και του προσωπικού του ΕΣΥ, καθώς και η ίδρυση δημόσιου οργανισμού που αναλαμβάνει τις δαπάνες υγείας όλων των ηλικιωμένων και των απόρων, προκειμένου να ανακουφισθεί οικονομικά ο ΕΟΠΥΥ.

Στο συμπέρασμα αυτό, κατέληξε η Ομάδα την Τρίτη το βράδυ, στην συνάντηση που είχαν με θέμα: «Υγεία: Απαραίτητες και Επείγουσες Μεταρρυθμίσεις», μία συνάντηση που οργάνωσε η «Πρωτοβουλία για την Υγεία και την Κοινωνική Πολιτική» στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας. Ομιλητές ήταν οι Σάκης Παπαδόπουλος (ΣΥΡΙΖΑ), Βασίλης Κοντοζαμάνης (Ν.Δ.), Εύη Χριστοφιλοπούλου (ΠΑΣΟΚ), Κώστας Μπαργιώτας (Ποτάμι). Την εισήγηση έκανε ο Γιώργος Βογιατζής στέλεχος της GENESIS Pharma.

Τη συζήτηση συντόνισε ο πρώην γενικός γραμματέας Δημοσίας Υγείας Αντώνης Δημόπουλος.

Το Νέο ΕΣΥ θα υπηρετεί όλους τους πολίτες και θα ικανοποιεί ολιστικά τις ανάγκες υγείας τους, και όχι τα συμφέροντα των παρόχων και των ιδρυμάτων υγείας. Θα στοχεύει στην μεγιστοποίηση της αξίας των υπηρεσιών παρέχοντας υψηλής ποιότητας υπηρεσίες και ταυτόχρονα θα στοιχίζει πολύ λιγότερα, τόνισαν οι επικεφαλής της Πρωτοβουλίας και συνέχισαν:

«Θα είναι επικεντρωμένο στην προαγωγή της υγείας και στην πρόληψη. Θα αποζημιώνει τις υπηρεσίες υγείας σύμφωνα με την αξία τους (την έκβαση) ενώ οι ασθενείς δεν θα βιώνουν τραυματικές εμπειρίες όταν έρχονται σε επαφή με τις υπηρεσίες υγείας, ούτε θα υφίστανται επιπλέον οικονομική επιβάρυνση. Το νέο ΕΣΥ θα είναι καινοτόμο, προσαρμόσιμο στις νέες ανάγκες και απαιτήσεις. Θα είναι κοινωνικά υπεύθυνο και προσβάσιμο σε όσους το έχουν ανάγκη. Θα αναπτύσσει τους εργαζόμενους, θα τους αξιολογεί και θα τους αμείβει δίκαια. Το νέο μοντέλο θα μεριμνά ώστε οι εργαζόμενοι να ανανεώνουν συνεχώς την γνώση τους και η νέα γνώση να εφαρμόζεται γρήγορα και αποτελεσματικά προς όφελος των ασθενών».

Ένα νέο ΕΣΥ για τους χρονίως πάσχοντες

Τα συστήματα υγείας υπάρχουν για να αντιμετωπίζουν ικανοποιητικά τις ανάγκες υγείας των πολιτών, επισημαίνουν οι επικεφαλής της Πρωτοβουλίας, προσθέτοντας: «Αν τα συστήματα αποτυγχάνουν να κατανοήσουν τις ανάγκες υγείας των πολιτών είναι καταδικασμένα σε αποτυχία. Οι σημερινές ανάγκες υγείας είναι τελείως διαφορετικές από ότι ήταν πριν 30-40 χρόνια όταν πρωτοδημιουργήθηκαν τα περισσότερα εθνικά συστήματα υγείας. Σήμερα οι ανάγκες οφείλονται κυρίως στην επιδημία των χρόνιων παθήσεων. Περισσότεροι από το 40% των πολιτών πάσχουν από μία χρόνια πάθηση (το 40% αυτών πάσχει από περισσότερες από μία).

Για την αντιμετώπιση των χρόνιων νοσημάτων δαπανώνται περισσότερο από το 75% των συνολικών πόρων για την υγεία, ενώ μόνο 4 χρόνιες παθήσεις (καρδιοαγγειακά νοσήματα, διαβήτης, χρόνια αναπνευστικά και κοινοί καρκίνοι) προκαλούν 3 στους 5 θανάτους, και απορροφούν το 50% των συνολικών πόρων. Είναι επίσης τεκμηριωμένο ότι το 80% των καρδιοπαθειών, των εγκεφαλικών και του διαβήτη προλαμβάνονται, ενώ το ίδιο μπορεί να επιτευχθεί στο 40% των κοινών καρκίνων.

Η ποιότητα θα μειώσει το κόστος

Για να αντιμετωπισθούν ικανοποιητικά και αποδοτικά οι νέες ανάγκες υγείας, απαιτείται η δημιουργία νέων, ειδικών δομών παροχής υπηρεσιών και νέοι τρόποι αποζημίωσης των υπηρεσιών. (νέο μοντέλο). Η εστίαση θα είναι στην αξία/ στην ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών και στην ενοποίησή τους. Μόνο η αύξηση της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών μπορεί να μειώσει το κόστος. Το κόστος αυξάνεται με την πολυπλοκότητα του συστήματος ενώ η ποιότητα αυξάνεται με την ενοποίηση των υπηρεσιών.

Επιπλέον, ενώ όλοι αναγνωρίζουν ότι το σύστημα για να παρέχει υψηλού επιπέδου υπηρεσίες πρέπει να γίνει ‘ασθενοκεντρικό’ – να υπηρετεί δηλαδή α) ολιστικά, γρήγορα, αποτελεσματικά και με ασφάλεια τις ανάγκες του ασθενή, β) να λαμβάνει υπόψιν τις εμπειρίες των ασθενών και γ) να λογοδοτεί- πολύ λίγα ουσιαστικά βήματα έχουν γίνει προς αυτήν την κατεύθυνση. Το σύστημα εξακολουθεί να παραμένει πολύπλοκο και γραφειοκρατικό, να προσφέρει κατακερματισμένες υπηρεσίες και κυρίως δίχως συντονισμό.

Οι απαραίτητες προϋποθέσεις για την επιτυχή μεταρρύθμιση

Εκτός της ισχυρής πολιτικής βούλησης – από τις περισσότερες πτέρυγες της βουλής- για μεταρρυθμίσεις στον τομέα της χρηματοδότησης και της παροχής των υπηρεσιών υπάρχουν και κάποιες άλλες προϋποθέσεις που αν δεν εκπληρωθούν στο σύνολό τους η μεταρρύθμιση δεν πρόκειται να πετύχει.

1. Η πρώτη προϋπόθεση είναι η μείωση του πολιτικού/κομματικού ελέγχου του συστήματος.
2. Η πλήρης οικονομική και διοικητική ανεξαρτησία του ΕΟΠΥΥ.
3. Η ανάληψη ηγετικού ρόλου από τους γιατρούς του ΕΣΥ.
4. Η αντιμετώπιση της αυξανόμενης πολυπλοκότητας του συστήματος.
5. Η εφαρμογή ενός καθολικού συστήματος αξιολόγησης των μονάδων παροχής υπηρεσιών (δημόσιων και ιδιωτικών) καθώς και του προσωπικού του ΕΣΥ.

Η μεταρρύθμιση περιλαμβάνει:

- To νέο μοντέλο οργάνωσης των υπηρεσιών με έμφαση στην πρόληψη, (υπεύθυνος ο οικογενειακός γιατρός) στην αντιμετώπιση της επιδημίας των χρόνιων παθήσεων (ίδρυση ειδικών μονάδων) και του νέου ρόλου των νοσοκομείων που οδηγεί στην σύζευξη και ενοποίηση των πρωτοβάθμιων υπηρεσιών με τις δευτεροβάθμιες.

- Το νέο διοικητικό μοντέλο του ΕΣΥ, με ανεξάρτητη διοίκηση εκτός Υπουργείου Υγείας, τον νέο ρόλο των ΥΠΕ, και την ενίσχυση του ρόλου της διοίκησης των νοσοκομείων. Την ενοποίηση των προϋπολογισμών των διαφορετικών οργανισμών και δομών καθώς και του ανθρώπινου δυναμικού σε ένα φορέα- το ΕΣΥ.

- Τον ηγετικό ρόλο των γιατρών που ξεκινά με την υιοθέτηση του κλινικού προϋπολογισμού και την διαχείριση του από τους ίδιους. Το νέο σύστημα προσλήψεων όπου οι διευθυντές έχουν λόγο στην πρόσληψη του προσωπικού των μονάδων ευθύνης τους. Το νέο μισθολόγιο όπου οι αμοιβές καθορίζονται από την θέση ευθύνης, και την απόδοση των μονάδων τους. Τα συστήματα υψηλής απόδοσης απαιτούν και υψηλές αμοιβές.

- Το νέο μοντέλο διοίκησης του ΕΟΠΥΥ. Διοικείται –εκτός υπουργείων- από τους κοινωνικούς εταίρους που συνεισφέρουν στον προϋπολογισμό του (μη εκτελεστικά μέλη του ΔΣ) και από την ηγετική ομάδα (εκτελεστικά μέλη του ΔΣ) που είναι εργαζόμενοι/επικεφαλής των κρίσιμων διευθύνσεων του οργανισμού. (όχι διορισμένα μέλη).

- Την ίδρυση δημόσιου οργανισμού που αναλαμβάνει τις δαπάνες υγείας όλων των ηλικιωμένων (>67 ετών) και των απόρων. (μόνο με αυτόν τον τρόπο ο ΕΟΠΥ καθίσταται οικονομικά ανεξάρτητος).

- Το νέο μοντέλο αποζημίωσης των υπηρεσιών με στόχο η αποζημίωση των υπηρεσιών να συνδέεται με την έκβαση τους (αξία τους). Τα κίνητρα θα ευθυγραμμίζονται με την αξία των υπηρεσιών, διότι τα επιθυμητά αποτελέσματα παράγονται μόνο από την δημιουργία αξίας.

Ειδικά Κέντρα Χρόνιων Παθήσεων

Για τις συχνότερες χρόνιες παθήσεις (ή ομάδες συναφών χρόνιων παθήσεων) θα δημιουργηθούν τα αντίστοιχα κέντρα. Τα κέντρα θα παρακολουθούν 5-10.000 ασθενείς που πάσχουν από το ίδιο βασικό χρόνιο νόσημα. Τα κέντρα θα έχουν την πλήρη ευθύνη για την πορεία του ασθενή. Τα κέντρα θα στελεχώνονται από γιατρούς διαφορετικών ειδικοτήτων που σχετίζονται με την κύρια πάθηση, θα λειτουργούν ομαδικά, θα στεγάζονται στο ίδιο κτίριο, θα έχουν τον απαραίτητο εργαστηριακό εξοπλισμό και θα λειτουργούν 24ώρες, 365 ημέρες τον χρόνο. Θα στελεχώνονται επίσης και με τους αντίστοιχους επιστήμονες υγείας και προσωπικό των κοινωνικών υπηρεσιών.

- Ο ασθενής θα προσέρχεται στο Κέντρο, και την ίδια ημέρα θα εξετάζεται από αριθμό ειδικών γιατρών και άλλων επιστημόνων- ανάλογα με τις ανάγκες της πάθησης του- θα αξιολογείται η κατάσταση του, θα λαμβάνει οδηγίες, και θα παρακολουθείται ενεργά μέχρι την επόμενη προγραμματισμένη επίσκεψη του.

- Το νέο μοντέλο αναγνωρίζει την σπουδαιότητα της επένδυσης στην ανάπτυξη των εργαζομένων και στην συνεχή βελτίωση της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών. Δίνει την δυνατότητα σε αναβάθμιση και συνεχή βελτίωση του προσωπικού. Λύνεται το σημερινό πρόβλημα της επιστημονικής ‘απομόνωσης’ των γιατρών της πρωτοβάθμιας αφού θα εντάσσονται οργανικά στην κλινική και θα παρακολουθούν το εκπαιδευτικό και επιστημονικό πρόγραμμα με υπηρεσία τόσο στο κέντρο όσο και στην κλινική.

Επιπλέον,

- Θα περιοριστεί σε μεγάλο βαθμό η σπατάλη πόρων και χρόνου τόσο των ασθενών, όσο και των εργαζομένων στο σύστημα. Θα περιοριστούν στο ελάχιστο οι υπηρεσίες που προσφέρουν ελάχιστο ή καθόλου κλινικό όφελος. Θα μειωθούν τα ιατρικά λάθη.

- Η εφαρμογή του συστήματος θα μειώσει τις επαναεισαγωγές των χρόνιων ασθενών στα νοσοκομεία (από τις 2,1 εκ εισαγωγές στα δημόσια νοσοκομεία οι 544.000 οφείλονται σε ασθενείς που πάσχουν από σοβαρά χρόνια νοσήματα). Οι περισσότερες επαναεισαγωγές οφείλονται σε έλλειψη ικανοποιητικής παρακολούθησης των ασθενών μετά την έξοδο από το νοσοκομείο.

- Θα μειώσει τον αριθμό των εισαγωγών στο νοσοκομείο λόγω της ολοκληρωμένης και σωστής παρακολούθησης των ασθενών από τα Κέντρα. Έρευνα στην Ιρλανδία αποκαλύπτει ότι το 55% των εισαγωγών δεν όφειλαν να γίνουν. Δεν θα υπάρχει κίνητρο του Κέντρου να εισάγει ασθενείς. Αντίθετα, θα υπάρχει αντικίνητρο, επειδή θα λειτουργούν με ενιαίο προϋπολογισμό (κλινική και κέντρο). Κάθε εισαγωγή στο νοσοκομείο θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως αποτυχία της ικανότητας του συστήματος να ανιχνεύσει, να προλάβει και να παρέμβει νωρίς.

- Θα περιορίσει κατά πολύ τις μη απαραίτητες εργαστηριακές εξετάσεις καθώς και την μη απαραίτητη συνταγογράφηση.

Τα δημόσια νοσοκομεία

Τα δημόσια νοσοκομεία θα πρέπει να αναδιαρθρωθούν μαζί και οι κλινικές τους. Να δημιουργηθούν νοσοκομεία μέσα στα νοσοκομεία. Το υπάρχον μοντέλο με κλινικές χωρισμένες με βάση την ιατρική ειδικότητα δεν είναι επαρκές και αποδοτικό. Οι οργανισμοί των νοσοκομείων θα αναπροσαρμοσθούν ώστε να ανταποκρίνονται στις σημερινές ανάγκες και τον φόρτο εργασίας. Στόχος είναι η ολοκληρωμένη κάλυψη των συνολικών αναγκών του ασθενή σε ένα μέρος από την ίδια ομάδα γιατρών.

Οι κλινικές θα αποκτήσουν εξειδίκευση. Για να μπορέσει κάποια κλινική να νοσηλεύει ή να χειρουργεί κάποια περιστατικά, θα πρέπει να αποδείξει ότι χειρίσθηκε με επιτυχία έναν ορισμένο αριθμό περιστατικών από την πάθηση τον προηγούμενο χρόνο. Στην Δανία μειώνοντας κατά 2/3 τα νοσοκομεία που επιτρέπονταν να χειρουργούν ασθενείς με καρκίνο του παχέος εντέρου, αύξησαν την επιβίωση των ασθενών μετά τα 2 χρόνια κατά 62%. Για κάθε θάνατο που συμβαίνει στο νοσοκομείο από ιατρικά λάθη, έχουν προηγηθεί 30.000 μη ασφαλείς συμπεριφορές.

Τα μικρά επαρχιακά νοσοκομεία αλλά και των αστικών κέντρων θα αλλάξουν προσανατολισμό. Δεν μπορούν να παρέχουν το σύνολο των ιατρικών υπηρεσιών διότι και υπολειτουργούν και στοιχίζουν πανάκριβα. Το λειτουργικό κόστος των νοσοκομείων παραμένει περίπου το ίδιο είτε είναι άδεια, είτε είναι γεμάτα. Οι ανάγκες υγείας των πολιτών που υπηρετούν απαιτούν την δημιουργία κλινικών που θα διαγιγνώσκουν και θα αντιμετωπίζουν τα πάσης φύσεως οξέα περιστατικά και τις σοβαρές εξάρσεις των χρόνιων παθήσεων, είτε χρειάζονται νοσηλεία είτε όχι. (μέχρι επίπεδο 2, για τα περιστατικά που χρειάζονται παροχή υπηρεσιών επιπέδου 3 πρέπει να διασφαλίζουν την ασφαλή διακομιδή τους στις ειδικές μονάδες). Δεν χρειάζεται να αντιμετωπίζουν τα επείγοντα και απειλητικά για την ζωή περιστατικά διότι αυτά θα αντιμετωπίζονται από το δίκτυο των μονάδων επειγόντων περιστατικών που έχουν άλλες υποδομές και γεωγραφική κατανομή.

Μονάδες επείγουσας ιατρικής

Με πληθυσμιακά κριτήρια και γεωγραφική κατανομή ιδρύονται Μονάδες Επείγουσας Ιατρικής που έχουν την ευθύνη αντιμετώπισης οξέων ιατρικών περιστατικών και επειγόντων (απειλητικών για την ζωή) περιστατικών. Ανάλογα με την γεωγραφική περιοχή και τον πληθυσμό που εξυπηρετούν ιδρύονται και στελεχώνονται αντίστοιχες υπομονάδες αντιμετώπισης ειδικών περιστατικών (πχ υπομονάδες επειγόντων χειρουργικών περιπτώσεων, εμφραγμάτων, εγκεφαλικών κλπ).

Σύστημα αξιολόγησης

Είναι αδήριτη πλέον ανάγκη το σύστημα υγείας να αποκτήσει ένα σύστημα αξιολόγησης τόσο των υπηρεσιών που παρέχει όσο και ένα σύστημα αξιολόγησης του προσωπικού.

Εξ άλλου είναι γνωστό το απόφθεγμα: ό,τι δεν μετριέται δεν μανατζάρεται, δεν βελτιώνεται, δεν πραγματοποιείται. Ό,τι δεν μετριέται θεωρείται ότι δεν είναι σημαντικό άρα αγνοείται. Το σύστημα αξιολόγησης θα πρέπει να μετρά μόνο τα σημαντικά, στρατηγικής σημασίας, και όχι ότι είναι εύκολο να μετρηθεί. Μετρήσεις που θα υποδεικνύουν αν το σύστημα αλλάζει συμπεριφορά προς την επιθυμητή κατεύθυνση. Είναι γνωστό ότι το σύστημα αξιολόγησης επηρεάζει τις συμπεριφορές όχι μόνο των εργαζομένων αλλά και των χρηστών των υπηρεσιών. Επιπλέον οι πολίτες έχουν δικαίωμα να γνωρίζουν την απόδοση των μονάδων υγείας.

Το σύστημα αξιολόγησης θα είναι πολυπαραγοντικό. Θα μετρά περισσότερες διαστάσεις –εμπειρίες/ έκβαση των ασθενών, οικονομικά μεγέθη, διαδικασίες και ανάπτυξη προσωπικού. Θα βασίζεται περισσότερο σε δείκτες που θα διασφαλίζουν την καλή απόδοση στο μέλλον, παρά σε δείκτες που μετρούν απόδοση του παρελθόντος (πχ οικονομικά πεπραγμένα). Οι μετρήσεις θα οδηγούν σε στόχους που θα βασίζονται στην έκβαση των παρεχομένων υπηρεσιών και στις στρατηγικής σημασίας διεργασίες.