Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS 2025: 21.815 νέα περιστατικά HIV λοίμωξης στην Ελλάδα

H 1η Δεκεμβρίου έχει καθιερωθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) ως Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS με στόχο την ευαισθητοποίηση και ενημέρωση του κοινού σχετικά με τους τρόπους μετάδοσης, πρόληψης, διάγνωσης και θεραπείας του HIV.

Παρότι ο HIV σήμερα αντιμετωπίζεται ως χρόνια νόσος με αποτελεσματική θεραπεία, τα επιδημιολογικά δεδομένα στην Ελλάδα δείχνουν ότι η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση παραμένουν κρίσιμες. Σύμφωνα με τον Εθνικό Οργανιμσό Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ), οι νέες διαγνώσεις HIV παραμένουν σε παρόμοια επίπεδα με την προηγούμενη χρονιά, ωστόσο πάνω από τους μισούς ανθρώπους που διαγνώσθηκαν το 2025 φτάνουν στο σύστημα υγείας καθυστερημένα, γεγονός που υπογραμμίζει την ανάγκη για συνεχή ενημέρωση, έγκαιρο έλεγχο και απρόσκοπτη πρόσβαση στη θεραπεία.

Συγκεκριμένα, στην Ελλάδα έως και τις 31 Οκτωβρίου 2025, έχουν διαγνωστεί και καταγραφεί 21.815 περιστατικά HIV λοίμωξης, εκ των οποίων τα 4.795 έχουν εκδηλώσει AIDS και τα 3.721 έχουν αποβιώσει. Εντός του 2025, έλαβαν αντιρετροϊκή αγωγή 11.549 άτομα με HIV λοίμωξη.

Οι νέες διαγνώσεις HIV κυμαίνονται σε παρόμοια επίπεδα με την προηγούμενη χρονιά (526 που αντιστοιχούν σε 5,1 ανά 100.000 πληθυσμού). Μεταξύ των περιστατικών που διαγνώστηκαν το 2025, συχνότερος τρόπος μόλυνσης είναι η σεξουαλική επαφή, ενώ για μεγάλο ποσοστό των νέων διαγνώσεων (35,7% ) ο τρόπος μετάδοσης είναι ακαθόριστος, κάτι που δυσχεραίνει την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων αναφορικά με τον τρόπο μετάδοσης. Το 52% των περιστατικών που καταγράφηκαν το πρώτο δεκάμηνο του 2025, διαγνώστηκε καθυστερημένα, με τα υψηλότερα ποσοστά καθυστερημένης διάγνωσης να καταγράφονται στις γυναίκες, στα ετεροφυλόφιλα άτομα, στα άτομα ηλικίας 50 ετών και πάνω και στα άτομα αλλοδαπής εθνικότητας.

Οι στόχοι για την Ελλάδα

Το φετινό μήνυμα του προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για την αντιμετώπιση του HIV/AIDS (UNAIDS) επικεντρώνεται στις περικοπές της διεθνούς χρηματοδότησης προγραμμάτων για την αντιμετώπιση του AIDS και τις συνέπειες που θα επιφέρουν σε παγκόσμια κλίμακα. Tο UNAIDS προειδοποιεί ότι η παγκόσμια ανταπόκριση στην επιδημία απειλείται από την μειωμένη χρηματοδότηση, τον περιορισμό των προγραμμάτων πρόληψης και την θέσπιση νόμων που ποινικοποιούν συγκεκριμένες, ευάλωτες στον HIV ομάδες πληθυσμού, δυσχεραίνοντας την πρόσβασή τους σε υπηρεσίες σχετιζόμενες με τον HIV. Για το λόγο αυτό, καλεί όλες τις χώρες να επανεξετάσουν τις πολιτικές και τη χρηματοδότησή τους για την αντιμετώπιση του HIV και να συνεργαστούν, προκειμένου να καλυφθούν τα κενά και να υπάρξει μια συντονισμένη απόκριση που θα μας φέρει πιο κοντά στο στόχο της εξάλειψης της επιδημίας.

Όσον αφορά στους στόχους 95-95-95 που έχει θέσει το UNAIDS, σύμφωνα με την πρόσφατη αναφορά των σταδίων φροντίδας των ατόμων που ζούσαν με HIV λοίμωξη στην Ελλάδα το 2024, βρισκόμαστε κοντά στον πρώτο στόχο της διάγνωσης, καθώς έχει διαγνωστεί το 91% των ατόμων που εκτιμάται ότι ζουν με HIV στη χώρα μας. Ωστόσο, όσον αφορά στον δεύτερο στόχο της λήψης αντιρετροϊκής θεραπείας, η χώρα μας απέχει περισσότερο από 10% (73% των διαγνωσμένων που ζούσαν με HIV στην Ελλάδα λάμβανε θεραπεία το 2024). Τέλος, ο τρίτος στόχος, που αφορά στην επίτευξη ιικής καταστολής στα άτομα που λαμβάνουν αντιρετροϊκή αγωγή, έχει προσεγγιστεί σε σημαντικό βαθμό (94% των ατόμων που λάμβαναν αντιρετροϊκή αγωγή το 2024 είχε επιτύχει ιική καταστολή).

Η σημαντικότερη εξέλιξη

Η σημαντικότερη εξέλιξη για τον HIV στη χώρα μας τη φετινή χρονιά ήταν η διάθεση της PrEP, της εφαρμογής δηλαδή προφυλακτικής αγωγής πριν από την έκθεση (PreP), η οποία ξεκίνησε στις 19 Μαΐου 2025, μετά από μακρά περίοδο αναμονής. Όπως σημειώνει η Ελληνική Εταιρεία Μελέτης και Αντιμετώπισης του AIDS (Ε.Ε.Μ.Α.Α), η εισαγωγή της PrEP αποτελεί ένα ουσιαστικό βήμα στην ενίσχυση των στρατηγικών πρόληψης. Η ταχεία και ευρύτερη πρόσβαση στην προληπτική αγωγή πριν από την έκθεση στον HIV (PrEP) θα μπορούσε να μειώσει δραστικά τον αριθμό των νέων λοιμώξεων από HIV. Ο συνολικός αριθμός των ατόμων που χρησιμοποιούν PrEP παγκοσμίως αυξήθηκε από λίγο πάνω από 200.000 το 2017 σε περίπου 3,5 εκατομμύρια το 2023.

Στο πρώτο εξάμηνο εφαρμογής της, υπολογίζεται ότι περίπου 800 άτομα έλαβαν τουλάχιστον μία συνταγή PrEP στην Αθήνα, γεγονός που καταδεικνύει την υφιστάμενη ανάγκη για πρόσβαση σε αποτελεσματική προφύλαξη. Στη χώρα μας η PreP είναι διαθέσιμη για συνταγογράφηση από πολλούς επαγγελματίες υγείας και χορηγείται σε 24 νοσοκομειακά φαρμακεία. Η σημαντική πρόοδος στη θεραπεία της HIV λοίμωξης την έχει μετατρέψει σε μια χρόνια, ελεγχόμενη νόσο, με τους ανθρώπους που ζουν με HIV να μπορούν να έχουν μια φυσιολογική ζωή εφ’ όσον συμμορφώνονται με την θεραπεία τους και αντιμετωπίζουν τα προβλήματα που προκαλούν οι συννοσηρότητες. Η θεραπεία σχετίζεται με τη μείωση της θνητότητας και την βελτίωση της ζωής με προσδόκιμο περίπου παρόμοιο με του γενικού πληθυσμού, ενώ οι συν-νοσηρότητες, με προεξάρχουσα την καρδιαγγειακή νόσο, έχουν ενοχοποιηθεί ως αιτίες αυξημένης νοσηρότητας και θνητότητας στους ανθρώπους με τον ιό HIV.

Παρά τις προόδους στη θεραπεία, δυστυχώς το στίγμα και οι διακρίσεις κατά των ατόμων που ζουν με τον HIV εξακολουθούν να επηρεάζουν δυσμενώς την καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής τους. Η έλλειψη γνώσεων και τα υπάρχοντα στερεότυπα, οι ανισότητες και οι διακρίσεις στον κοινωνικό περίγυρο επιβαρύνουν ιδιαίτερα τις ευάλωτες ομάδες. Παρά την εντυπωσιακή πρόοδο στη θεραπεία του HIV, χρειάζονται περαιτέρω προσπάθειες για εξάλειψη των εμποδίων που κρατούν ειδικά τα πιο περιθωριοποιημένα άτομα μακριά από τις υπηρεσίες πρόληψης και θεραπείας.

Δράσεις του ΕΟΔΥ

Ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ), συνεχίζοντας την υλοποίηση παρεμβάσεων στην Κοινότητα για την πρόληψη των μεταδοτικών νοσημάτων, έχει προγραμματίσει στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Ημέρας κατά του AIDS, τις παρακάτω δράσεις ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και προληπτικού ελέγχου με τη μέθοδο της δοκιμασίας ταχείας ανίχνευσης (rapid test) για τον ιό HIV, τις Ηπατίτιδες B & C και άλλων Σεξουαλικά Μεταδιδόμενων Νοσημάτων (ΣΜΝ). Συγκεκριμένα:

1. Αττική

• Αθήνα-Πλατεία Κοραή, 01/12/2025, Δευτέρα, 16:00-21:00, παρουσία Κινητής Μονάδας Εξέτασης του ΕΟΔΥ: ανιχνευτική εξέταση για τη HIV λοίμωξη και τα Σεξουαλικά Μεταδιδόμενα Νοσήματα, με συμβουλευτική πριν και μετά το τεστ
• Πειραιάς, 01/12/2025, Δευτέρα, ώρα 09:00-14:00, στη συμβολή των οδών Καραΐσκου και Σωτήρος Διός (πίσω από Πλατεία Κοραή): ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του γενικού πληθυσμού σχετικά με τον ιό του HIV και τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα με διανομή έντυπου ενημερωτικού υλικού και προφυλακτικών (stand & street work)

2. Θεσσαλονίκη:

• 01/12/2025, Δεύτερα, 09:00-15:00, Πλακόστρωτο Παραλίας Θεσσαλονίκης, στο ύψος του αγάλματος Κων. Καραμανλή, παρουσία Κινητής Μονάδας Εξέτασης του ΕΟΔΥ: ανιχνευτική εξέταση για τη HIV λοίμωξη και τα Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα, με συμβουλευτική πριν και μετά την εξέταση
• 02/12/2025, Τρίτη, 09:30-14:30, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, παρουσία Κινητής Μονάδας Εξέτασης ΕΟΔΥ για τη HIV λοίμωξη και τα Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα, με συμβουλευτική πριν και μετά το τεστ
• 11/12/2025, Πέμπτη, 15:00-20:00, στο χώρο του Κέντρου Υποστήριξης Γυναικών iasis Hypatia (επί της οδού Πέτρου Συνδίκα 24) Θεσσαλονίκης: εκπαιδευμένο προσωπικό του ΕΟΔΥ θα διενεργεί δωρεάν, ανώνυμο και εμπιστευτικό έλεγχο με τη μέθοδο της δοκιμασίας της ταχείας ανίχνευσης (rapid test) για σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα, σε όσους πολίτες το επιθυμούν, με ενημέρωση/συμβουλευτική πριν και μετά την εξέταση (pre information and post-counseling).

3. Λάρισα:

• 01 & 02/12/2025, Δευτέρα & Τρίτη, 10:00-15:00, Ιατρικό Τμήμα Πανεπιστήμιου Θεσσαλίας: εντός του χώρου που θα διατεθεί από το Δήμο Λαρισαίων, στην κεντρική πλατεία της πόλης (επί των οδών Μ. Αλέξανδρου και Κούμα), εξειδικευμένο προσωπικό του ΕΟΔΥ θα διενεργεί δωρεάν, ανώνυμο και εμπιστευτικό έλεγχο με τη μέθοδο της δοκιμασίας της ταχείας ανίχνευσης (rapid test) για σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα, σε όσους πολίτες το επιθυμούν, με ενημέρωση/συμβουλευτική πριν και μετά την εξέταση (pre information and post-counseling).

Όλες οι παραπάνω δράσεις πρόληψης συνοδεύονται από ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού με διανομή έντυπου ενημερωτικού υλικού και προφυλακτικών. Τέλος, ο ΕΟΔΥ υπενθυμίζει ότι ο HIV δεν έχει εξαλειφθεί. Η ενημέρωση, η έγκαιρη διάγνωση, η πρόσβαση στη θεραπεία και η καταπολέμηση του στίγματος αποτελούν θεμελιώδεις πυλώνες δημόσιας υγείας. Ο ΕΟΔΥ συνεχίζει να εργάζεται ώστε κάθε άτομο να έχει πρόσβαση σε ενημέρωση, πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία – χωρίς εμπόδια και χωρίς στίγμα.