Ανακουφίζει η ζάχαρη από τον χρόνιο πόνο; Η ψυχολογία της συναισθηματικής κατανάλωσης φαγητού

Παρά τις προόδους στη φαρμακοθεραπεία και τις μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις, η διαχείρισή του παραμένει πολύπλοκη και πολυπαραγοντική.

Νέα μελέτη δείχνει ότι πάνω από τα δύο τρίτα των ατόμων με χρόνιο πόνο στρέφονται στην κατανάλωση φαγητού για να τον αντιμετωπίσουν.

Οι επιπτώσεις αυτής της τακτικής είναι πολύπλευρες και δυνητικά επικίνδυνες για την υγεία.

Τα στοιχεία δείχνουν ότι η συναισθηματική κατανάλωση τροφής (“comfort eating”) αποτελεί έναν από τους πιο συχνούς –και συχνά παραγνωρισμένους– τρόπους με τους οποίους οι ασθενείς επιχειρούν να ανακουφιστούν από τα συμπτώματα.

Η ψυχολογία πίσω από τη συναισθηματική κατανάλωση φαγητού

Η μελέτη ανέλυσε δεδομένα από 141 ενήλικες με χρόνιο πόνο. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι:

• Πάνω από 66% των συμμετεχόντων κατανάλωναν συναισθηματικά φαγητό τουλάχιστον δύο φορές τον μήνα κατά τη διάρκεια εξάρσεων του πόνου.
• Το 51,8% το έκανε για να βιώσει «μια ευχάριστη εμπειρία».
• Το 49,6% για να αποσπάσει την προσοχή του από τον πόνο.
• Το 39% για να μειώσει αρνητικά συναισθήματα όπως άγχος ή θλίψη.

«Η εύρεση τρόπων αντιμετώπισης του πόνου είναι ζωτικής σημασίας για την ποιότητα ζωής των ασθενών», εξηγεί ο Καθηγητής Toby Newton-John, επικεφαλής της Σχολής Υγείας του Πανεπιστημίου Τεχνολογίας του Σίδνεϋ. «Ωστόσο, ενώ οι περισσότεροι σκέφτονται φάρμακα, φυσικοθεραπεία ή θερμότητα, η διατροφή είναι επίσης ένας ισχυρός μηχανισμός διαχείρισης, που δεν έχουμε ερευνήσει επαρκώς».

Φυσιολογικές και βιολογικές παράμετροι

Πέρα από τη συναισθηματική διάσταση, υπάρχει και βιολογική εξήγηση γι' αυτή τη συμπεριφορά. Μελέτες δείχνουν ότι οι τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε θερμίδες, ζάχαρη και λίπος μπορούν να επιδράσουν αναλγητικά, μειώνοντας προσωρινά την αντίληψη του πόνου. Σε πειραματικά μοντέλα, ακόμη και τα πειραματόζωα αναζητούν ζάχαρη όταν πονάνε, γεγονός που υποδεικνύει ότι πρόκειται για εξελικτικά διαμορφωμένο μηχανισμό ανακούφισης.

Ωστόσο, αυτή η «αναλγητική» επίδραση είναι βραχυπρόθεσμη και ενδέχεται να οδηγήσει σε φαύλο κύκλο:

• Η υπερκατανάλωση υψηλής θερμιδικής πυκνότητας τροφών οδηγεί σε αύξηση βάρους και παχυσαρκία.
• Το αυξημένο βάρος προκαλεί φλεγμονή και επιβάρυνση των αρθρώσεων, εντείνοντας τον πόνο.
• Ο εντεινόμενος πόνος οδηγεί σε μεγαλύτερη κατανάλωση τροφής.

Στην παρούσα μελέτη, σχεδόν 40% των συμμετεχόντων πληρούσαν τα κριτήρια για παχυσαρκία, υπογραμμίζοντας την κλινική σημασία του φαινομένου.

Τα ευρήματα της μελέτης υποδεικνύουν ότι τα προγράμματα διαχείρισης χρόνιου πόνου χρειάζεται να επεκτείνουν το πεδίο παρέμβασής τους. Μέχρι σήμερα, δίνεται έμφαση κυρίως στη φαρμακοθεραπεία, τη φυσικοθεραπεία και τις τεχνικές γνωσιακής συμπεριφορικής θεραπείας.

Σύμφωνα με τους ερευνητές ωστόσο, η διατροφική εκπαίδευση μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στον έλεγχο τέτοιων συμπεριφορών.

«Πρέπει να βοηθήσουμε τους ασθενείς να αναγνωρίσουν εάν χρησιμοποιούν την τροφή ως εργαλείο διαχείρισης πόνου και να τους προσφέρουμε εναλλακτικές λύσεις», σημειώνει ο Newton-John. «Η ευαισθητοποίηση είναι κρίσιμη – όχι για να κατηγορήσουμε τους ασθενείς, αλλά για να σπάσουμε τον φαύλο κύκλο που επιδεινώνει την κατάστασή τους».

Η συναισθηματική κατανάλωση τροφής δεν είναι απλώς μια «κακή συνήθεια», αλλά ένας πολύπλοκος μηχανισμός αντιμετώπισης που συνδυάζει ψυχολογικούς και βιολογικούς παράγοντες.

Παρά το γεγονός ότι μπορεί να προσφέρει προσωρινή ανακούφιση, οι μακροπρόθεσμες συνέπειες στην υγεία μπορεί να είναι σοβαρές. Η κατανόηση αυτής της συμπεριφοράς ανοίγει τον δρόμο για πιο ολοκληρωμένες, διεπιστημονικές προσεγγίσεις στη διαχείριση χρόνιου πόνου – όπου η διατροφή αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της θεραπευτικής στρατηγικής.

Τα ευρήματα δημοσιεύτηκαν στην επιστημονική επιθεώρηση Journal of Clinical Psychology in Medical Settings.