Τίποτα δεν κρατά τον ανθρώπινο εγκέφαλο τόσο σε φόρμα όσο αυτή η συνήθεια

Μια νέα μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο Nature Communications και διεξήχθη από νευροεπιστήμονες στο Ινστιτούτο Max Planck διαπίστωσε, ότι οι δημιουργική ενασχόληση βοηθούν στη διατήρηση της δομής και της λειτουργίας του εγκεφάλου με την πάροδο του χρόνου.

Αυτή η ανακάλυψη επιβεβαιώνει προηγούμενες έρευνες, ότι η δημιουργικότητα -είτε μέσω της τέχνης, της μουσικής, της γραφής ή της επίλυσης προβλημάτων- λειτουργεί ως μια μορφή πνευματικής άσκησης, που ενισχύει τα νευρωνικά δίκτυα και υποστηρίζει την μακροπρόθεσμη υγεία του εγκεφάλου.

Παρακάτω, διερευνούμε πώς η δημιουργικότητα επηρεάζει τη γήρανση του εγκεφάλου, τι διαπίστωσε η μελέτη και τι σημαίνει για τη διατήρηση της γνωστικής ζωτικότητας καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής.

Τι αποκάλυψε η μελέτη για τη δημιουργικότητα και την υγεία του εγκεφάλου

Οι ερευνητές ανέλυσαν δεδομένα νευροαπεικόνισης από ενήλικες σε ένα ευρύ ηλικιακό φάσμα και ανακάλυψαν ότι τα άτομα που ασχολούνταν συχνά με δημιουργικές εμπειρίες είχαν νεότερες «ηλικίες εγκεφάλου». Αυτό σημαίνει ότι οι εγκέφαλοί τους φαίνονταν δομικά και λειτουργικά νεότεροι από εκείνους των μη δημιουργικών συνομηλίκων τους.

Η μελέτη επικεντρώθηκε σε πρότυπα νευρωνικής συνδεσιμότητας (πώς επικοινωνούν μεταξύ τους διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου) χρησιμοποιώντας προηγμένες σαρώσεις μαγνητικής τομογραφίας και μοντέλα μηχανικής μάθησης για την εκτίμηση της βιολογικής ηλικίας του εγκεφάλου. Οι συμμετέχοντες που ανέφεραν υψηλότερα επίπεδα δημιουργικής εμπλοκής έδειξαν:

• Ισχυρότερη συνδεσιμότητα σε νευρωνικά εγκεφαλικά δίκτυα που σχετίζονται με την μνήμη, την προσοχή και το συναίσθημα.
• Μεγαλύτερο όγκο φαιάς ουσίας σε περιοχές του εγκεφάλου, οι οποίες συνδέονται με τη φαντασία και την αυτοέκφραση.
• Βραδύτερη συνολική μείωση της νευρωνικής αποτελεσματικότητας με την ηλικία.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, αυτά τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι η δημιουργικότητα λειτουργεί σαν «νευρωνικός προστατευτικός παράγοντας», βοηθώντας τον εγκέφαλο να προσαρμοστεί και να διατηρήσει την απόδοσή του ακόμη και καθώς γερνάει.

Πώς οι δημιουργικές δραστηριότητες προστατεύουν τον εγκέφαλο

Η δημιουργικότητα διεγείρει ταυτόχρονα πολλαπλές περιοχές του εγκεφάλου: από τον προμετωπιαίο φλοιό, υπεύθυνο για τον σχεδιασμό και την λήψη αποφάσεων, έως τον ιππόκαμπο, ο οποίος διέπει την μνήμη και την μάθηση. Αυτή η ευρεία ενεργοποίηση ενισχύει τη νευροπλαστικότητα: την ικανότητα του εγκεφάλου να αναδιοργανώνεται και να σχηματίζει νέες συνδέσεις.

Επιστημονικά στοιχεία δείχνουν ότι η δημιουργική έκφραση υποστηρίζει την υγεία του εγκεφάλου μέσω διαφόρων μηχανισμών:

• Ενίσχυση της νευρογένεσης: Οι καλλιτεχνικές ή καινοτόμες εργασίες προάγουν την ανάπτυξη νέων νευρώνων, ειδικά στον ιππόκαμπο.
• Μείωση των ορμονών του στρες: Οι καταστάσεις δημιουργικής ροής μειώνουν τα επίπεδα κορτιζόλης, προστατεύοντας τα εγκεφαλικά κύτταρα από βλάβες που σχετίζονται με το στρες.
• Βελτίωση της ροής του αίματος: Δραστηριότητες όπως η ζωγραφική και η μουσική ενισχύουν την εγκεφαλική κυκλοφορία, παρέχοντας περισσότερο οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά.
• Ενίσχυση του γνωστικού αποθέματος: Η τακτική δημιουργική ενασχόληση βοηθά τον εγκέφαλο να αντισταθμίσει την ηλικιακή παρακμή, δημιουργώντας πιο ευέλικτες νευρωνικές οδούς.

Τύποι δημιουργικών εμπειριών που καθυστερούν τη γήρανση του εγκεφάλου

Η μελέτη τονίζει ότι οποιαδήποτε μορφή δημιουργικότητας μετράει, αρκεί να προκαλεί τον εγκέφαλο να σκέφτεται με νέους, ευέλικτους τρόπους. Ωφέλιμες δραστηριότητες περιλαμβάνουν:

• Παίζοντας μουσικό όργανο ή συνθέτοντας μουσική.
• Γράφοντας ιστορίες ή γράφοντας σε ημερολόγιο.
• Ζωγραφική, γλυπτική ή ψηφιακός σχεδιασμός.
• Αυτοσχεδιαστικές δραστηριότητες, όπως χορός ή θέατρο.
• Επίλυση προβλημάτων ή επιστημονική καινοτομία.

Η συχνότητα φαίνεται να είναι πιο σημαντική από το επίπεδο δεξιοτήτων. Ακόμα και μικρές, σταθερές δημιουργικές συνήθειες -όπως το σκίτσο, το μαγείρεμα νέων συνταγών ή η αναδιάταξη ενός δωματίου- μπορούν να προσφέρουν μετρήσιμα γνωστικά οφέλη.

Δημιουργικότητα έναντι παραδοσιακής γνωστικής εκπαίδευσης

Ενώ τα παραδοσιακά προγράμματα εκπαίδευσης του εγκεφάλου στοχεύουν σε συγκεκριμένες γνωστικές δεξιότητες, όπως η μνήμη και η προσοχή, οι δημιουργικές εμπειρίες ενεργοποιούν ευρύτερα και βαθύτερα κυκλώματα του εγκεφάλου, τα οποία ενσωματώνουν το συναίσθημα, το νόημα και τη φαντασία.

Οι ερευνητές τονίζουν ότι η δημιουργικότητα «προπονεί ολόκληρο τον εγκέφαλο», ενισχύοντας όχι μόνο την αναλυτική σκέψη αλλά και την αυτοέκφραση, την ενσυναίσθηση και την προσαρμοστικότητα: όλα ζωτικής σημασίας για την υγιή γνωστική γήρανση.

Πρακτικοί τρόποι για να προσθέσετε περισσότερη δημιουργικότητα στην καθημερινή σας ζωή

Η ενσωμάτωση της δημιουργικότητας δεν απαιτεί σημαντικές αλλαγές στον τρόπο ζωής. Απλοί τρόποι για να ξεκινήσετε:

• Αφιερώστε 15-20 λεπτά καθημερινά σε ένα δημιουργικό χόμπι.
• Ασχοληθείτε με ομαδικές δραστηριότητες, όπως χορωδία ή μαθήματα τέχνης.
• Τηρήστε ένα ημερολόγιο για να ενθαρρύνετε την αναστοχαστική, εκφραστική σκέψη.
• Εξερευνήστε νέα περιβάλλοντα ή ταξιδιωτικές εμπειρίες, που εξάπτουν την περιέργειά σας.
• Μάθετε μια νέα γλώσσα ή μουσικό όργανο για την τόνωση της ευελιξίας του εγκεφάλου.

Αυτές οι συνήθειες ενισχύουν τη γνωστική ανθεκτικότητα, τη συναισθηματική ισορροπία και ένα αίσθημα ικανοποίησης, που ενισχύει την ψυχική υγεία καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής.

Συχνές Ερωτήσεις

Επιβραδύνει πράγματι η δημιουργικότητα τη γήρανση του εγκεφάλου;

Ναι, στοιχεία από μελέτες απεικόνισης εγκεφάλου δείχνουν ότι οι δημιουργικές δραστηριότητες συσχετίζονται με χαμηλότερη βιολογική ηλικία εγκεφάλου, καλύτερη συνδεσιμότητα και βραδύτερη γνωστική παρακμή.

Περιορίζεται η δημιουργικότητα στις καλλιτεχνικές δεξιότητες;

Καθόλου. Η επιστημονική έρευνα, η επίλυση προβλημάτων, το μαγείρεμα, ακόμη και το χιούμορ περιλαμβάνουν δημιουργική σκέψη, η οποία διεγείρει παρόμοια εγκεφαλικά δίκτυα.

Μπορεί η δημιουργικότητα να προστατεύσει από την άνοια;

Ενώ δεν μπορεί να αποτρέψει πλήρως την άνοια, η δια βίου δημιουργική ενασχόληση συνδέεται με ισχυρότερο γνωστικό απόθεμα, το οποίο μπορεί να καθυστερήσει την έναρξη των συμπτωμάτων και να επιβραδύνει την εξέλιξη.

Πόση δημιουργικότητα είναι αρκετή για οφέλη;

Ακόμα και η μέτρια, συνεπής ενασχόληση (λίγες φορές την εβδομάδα) υποστηρίζει την υγεία του εγκεφάλου. Το κλειδί είναι η ενεργός συμμετοχή και όχι η παθητική παρατήρηση.

Μπορούν ακόμα και οι ηλικιωμένοι να ωφεληθούν από την έναρξη δημιουργικών δραστηριοτήτων;

Απολύτως. Μελέτες δείχνουν ότι η νευροπλαστικότητα επιμένει μέχρι τα γεράματα, πράγμα που σημαίνει ότι ποτέ δεν είναι αργά, για να ενισχύσουμε τον εγκέφαλο μέσω της δημιουργικότητας.

Συμπέρασμα

Τα νέα ευρήματα επιβεβαιώνουν αυτό που καλλιτέχνες και στοχαστές υποψιάζονταν εδώ και καιρό: η δημιουργικότητα διατηρεί το μυαλό νεανικό. Οι τακτικές δημιουργικές εμπειρίες -είτε μουσικές, λογοτεχνικές είτε χειρωνακτικές- ενεργοποιούν και διατηρούν τα πιο προσαρμόσιμα δίκτυα του εγκεφάλου, καθυστερώντας τις επιπτώσεις της γήρανσης και ενισχύοντας την ψυχική ευεξία.

Πηγές:
aesthetics.mpg.de
healthline.com
medicalnewstoday.com
psychologytoday.com