Δηλητηρίαση από μανιτάρια: Συμπτώματα, τοξίνες και πότε γίνεται επείγουσα ιατρική κατάσταση

Επειδή τα επικίνδυνα είδη μπορεί να μοιάζουν σχεδόν πανομοιότυπα με τα ασφαλή, ακόμη και οι έμπειροι συλλέκτες τροφής μπορούν να κάνουν λάθη.

Τα συμπτώματα κυμαίνονται από ήπια στομαχική διαταραχή έως σοβαρή οργανική ανεπάρκεια. Ορισμένα τοξικά μανιτάρια προκαλούν καθυστερημένα συμπτώματα, καθιστώντας ακόμα πιο δύσκολη την έγκαιρη αναγνώριση.

Τι είναι η δηλητηρίαση από μανιτάρια;

Η δηλητηρίαση από μανιτάρια συμβαίνει όταν ένα άτομο τρώει ένα μανιτάρι, που περιέχει φυσικές τοξικές ενώσεις. Αυτές οι τοξίνες ποικίλλουν σημαντικά ανάλογα με το είδος του μανιταριού και μπορούν να επηρεάσουν:

• Το πεπτικό σύστημα
• Το νευρικό σύστημα
• Το ήπαρ
• Τα νεφρά
• Την καρδιά
• Τον κυτταρικό μεταβολισμό

Δεν υπάρχει κάποιο καθολικό αντίδοτο που να λειτουργεί για κάθε τύπο τοξίνης μανιταριού, γι' αυτό και η ταχεία ιατρική αξιολόγηση είναι απαραίτητη.

Γιατί η αναγνώριση των μανιταριών είναι εξαιρετικά δύσκολη

Πολλά δηλητηριώδη μανιτάρια μοιάζουν πολύ με ασφαλείς, βρώσιμες ποικιλίες. Το χρώμα, το σχήμα, το μέγεθος, ακόμη και η μυρωδιά μπορούν να αλληλεπικαλύπτονται σημαντικά.

Τα συνήθη λάθη στη διαλογή άγριων μανιταριών:

• Το μανιτάρι Death Cap συγχέεται με βρώσιμα μανιτάρια Puffball ή Straw
• Το μανιτάρι Destructing Angel συγχέεται με μανιτάρια Button
• Τα μανιτάρια False morels συγχέονται με τα βρώσιμα “αδερφάκια” τους, True morels
• Τα μανιτάρια Jack-o'-lantern συγχέονται με τα πανιτάρια Chanterelles

Επειδή τα λάθη είναι εύκολα και τα συμπτώματα μπορεί να καθυστερήσουν, οι ειδικοί συνιστούν την αποφυγή των άγριων μανιταριών, εκτός εάν εντοπιστούν από εκπαιδευμένους μυκολόγους.

Συνήθη συμπτώματα δηλητηρίασης από μανιτάρια

Τα συμπτώματα εξαρτώνται από το είδος και την τοξίνη που εμπλέκεται. Μπορούν να εμφανιστούν μέσα σε λίγα λεπτά ή να χρειαστούν 6-24 ώρες για να αναπτυχθούν.

Τα πρώιμα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Ναυτία
• Έμετο
• Κοιλιακό πόνο
• Διάρροια
• Εφίδρωση
• Αυξημένη σιελόρροια
• Ζάλη

Πιο σοβαρά συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Σύγχυση ή διέγερση
• Τρέμουλο
• Επιληπτική κρίση
• Ίκτερο
• Αφυδάτωση
• Νεφρικά προβλήματα
• Μη φυσιολογικό καρδιακό ρυθμό

Ο χρόνος εμφάνισης των συμπτωμάτων δίνει στους γιατρούς σημαντικές ενδείξεις σχετικά με τον τύπο του μανιταριού και την πιθανή έκθεση σε τοξίνες.

Οι κύριες ομάδες τοξινών και η δράση τους

Διαφορετικά μανιτάρια περιέχουν και διαφορετικές τοξίνες, καθεμία από τις οποίες επηρεάζει το σώμα με μοναδικό τρόπο.

1. Αματοξίνες (Death cap, Destroying angel)

• Η πιο επικίνδυνη κατηγορία
• Προκαλεί σοβαρή ηπατική και νεφρική βλάβη
• Καθυστερημένα συμπτώματα (6–24 ώρες μετά τη βρώση)

2. Γυρομιτρίνη (False morels): Επηρεάζει το ήπαρ, το νευρικό σύστημα και τα ερυθρά αιμοσφαίρια

3. Μουσκαρίνη (Inocybe, Clitocybe): Προκαλεί υπερβολική σιελόρροια, εφίδρωση, παραγωγή δακρύων και αργό καρδιακό ρυθμό

4. Ορελανίνη (ορισμένα είδη Cortinarius): Σοβαρή νεφρική βλάβη που εμφανίζεται ημέρες μετά τη βρώση

5. Ιβοτενικό οξύ και μουσκιμόλη (Amanita muscaria): Προκαλεί παραισθήσεις, διέγερση, σύγχυση

6. Γαστρεντερικά ερεθιστικά (πολλά είδη): Προκαλούν στομαχικές διαταραχές και αφυδάτωση, αλλά ελάχιστη βλάβη οργάνων

Η γνώση της κατηγορίας τοξινών βοηθά στον προσδιορισμό της επείγουσας θεραπείας.

Πώς η δηλητηρίαση από μανιτάρια μπορεί να οδηγήσει σε επείγουσα ηπατική ανεπάρκεια

Ορισμένα μανιτάρια περιέχουν τοξίνες (ιδιαίτερα αματοξίνες) που προσβάλλουν άμεσα τα ηπατικά κύτταρα.

Πώς οι αματοξίνες προκαλούν ηπατική ανεπάρκεια:

• Μπλοκάρουν την RNA πολυμεράση II, ένα κρίσιμο ένζυμο για την λειτουργία των κυττάρων
• Τα ηπατικά κύτταρα δεν μπορούν πλέον να παράγουν απαραίτητες πρωτεΐνες
• Ο κυτταρικός θάνατος ξεκινά μέσα σε λίγες ώρες
• Η κυκλοφορία των τοξινών συνεχίζεται καθώς το ήπαρ δεν μπορεί να τις φιλτράρει
• Σοβαρά συμπτώματα εμφανίζονται μετά από μια αρχική περίοδο «ψευδούς ανάρρωσης»

Σύνηθες χρονολόγιο δηλητηρίασης από αματοξίνη

1. 6–24 ώρες μετά τη βρώση: Σοβαρός έμετος, διάρροια και κοιλιακός πόνος.
2. 24–48 ώρες: Τα συμπτώματα βελτιώνονται προσωρινά, δίνοντας μια ψευδή αίσθηση ανάρρωσης. Εν τω μεταξύ, η ηπατική βλάβη επιδεινώνεται εσωτερικά.
3. 48–72 ώρες: Εμφανίζονται σημάδια οξείας ηπατικής ανεπάρκειας (ίκτερος, αιμορραγία, σύγχυση, δυσλειτουργία οργάνων)
4. Πέρα από τις 72 ώρες: Κίνδυνος πολυοργανικής ανεπάρκειας, κώματος και θανάτου χωρίς ταχεία ιατρική παρέμβαση.

Γιατί η ηπατική ανεπάρκεια είναι τόσο επικίνδυνη

Το ήπαρ επεξεργάζεται τις τοξίνες, ρυθμίζει τη γλυκόζη, φιλτράρει το αίμα και παράγει πρωτεΐνες πήξης. Όταν αποτυγχάνει ξαφνικά, το σώμα χάνει αυτές τις βασικές λειτουργίες.

Οι ασθενείς με υποψία δηλητηρίασης από αματοξίνη χρειάζονται άμεση νοσοκομειακή περίθαλψη, συχνά σε μονάδα εντατικής θεραπείας.

Πότε πρέπει να αναζητήσετε επείγουσα ιατρική βοήθεια

Πηγαίνετε αμέσως στα Επείγοντα νοσοκομείου εάν εσείς ή κάποιος άλλος έχετε φάει ένα άγριο μανιτάρι και παρουσιάσετε:

• Έμετο
• Διάρροια
• Σύγχυση
• Διέγερση
• Σοβαρό πόνο στο στομάχι
• Ίκτερο
• Σημάδια αφυδάτωσης
• Οποιαδήποτε καθυστερημένα συμπτώματα (6+ ώρες αργότερα)

Φέρτε ένα δείγμα του μανιταριού (εάν υπάρχει), αλλά μην καθυστερείτε την μετάβαση στο νοσοκομείου, προκειμένου να ψάξετε για να βρείτε ένα!

Τι πρέπει να κάνετε ενώ περιμένετε ιατρική βοήθεια

• Μην προκαλείτε εμετό εκτός εάν σας το υποδείξουν επαγγελματίες
• Μην κάνετε αυτοθεραπεία με σπιτικές θεραπείες
• Διατηρήστε το άτομο ενυδατωμένο εάν ο εμετός είναι σοβαρός
• Φυλάξτε τυχόν υπολείμματα μανιταριού για αναγνώριση

Η γρήγορη δράση βελτιώνει την επιβίωση, ειδικά σε περιπτώσεις αματοξίνης.

Πρόληψη δηλητηρίασης από μανιτάρια

Για να μειώσετε τον κίνδυνο:

• Αποφύγετε την κατανάλωση άγριων μανιταριών, εκτός εάν έχει επαληθευτεί από ειδικούς
• Διδάξτε στα παιδιά να μην αγγίζουν και να μην τρώνε ποτέ μανιτάρια που βρίσκουν σε εξωτερικούς χώρους
• Αποθηκεύστε τα αγορασμένα μανιτάρια με ασφάλεια, για να αποφύγετε τη σύγχυση
• Να είστε προσεκτικοί κατά την κατασκήνωση και τις εκδρομές
• Να γνωρίζετε ότι το μαγείρεμα δεν καταστρέφει τις περισσότερες τοξίνες των μανιταριών

Ακόμα και μια μικρή μπουκιά δηλητηριώδους μανιταριού μπορεί να προκαλέσει σοβαρή ασθένεια.

Συχνές Ερωτήσεις

Φαίνεται εάν ένα μανιτάρι είναι δηλητηριώδες από τη γεύση ή την οσμή;

Όχι. Τα δηλητηριώδη μανιτάρια μπορούν να έχουν ευχάριστη γεύση και ήπια μυρωδιά.

Διατρέχουν οι σκύλοι και τα παιδιά υψηλότερο κίνδυνο;

Ναι. Το μικρό τους μέγεθος αυξάνει την επίδραση των τοξινών.

Το μαγείρεμα ή η ξήρανση κάνει τα μανιτάρια ασφαλέστερα;

Όχι. Οι περισσότερες τοξίνες των μανιταριών είναι ανθεκτικές στη θερμότητα.

Μπορεί η δηλητηρίαση από μανιτάρια να αντιμετωπιστεί στο σπίτι;

Όχι. Η άμεση ιατρική αξιολόγηση είναι απαραίτητη για όλες τις ύποπτες περιπτώσεις.

Συμπέρασμα

Η δηλητηρίαση από μανιτάρια μπορεί να κυμαίνεται από ήπια πεπτική διαταραχή έως απειλητική για τη ζωή οργανική ανεπάρκεια. Τα πιο επικίνδυνα είδη περιέχουν αματοξίνες που μπορούν να καταστρέψουν σιωπηλά το συκώτι μέσα σε λίγες μέρες.

Επειδή η ταυτοποίηση είναι αναξιόπιστη και η θεραπεία πρέπει να ξεκινήσει γρήγορα, όποιος τρώει ένα ύποπτο μανιτάρι θα πρέπει να αναζητήσει επείγουσα ιατρική περίθαλψη.

Πηγές:
clevelandclinic.org
mayoclinic.org
harvard.edu
medicalnewstoday.com
clevelandclinic.org