Προς έναν κόσμο χωρίς κάπνισμα: Το παράδειγμα της Σουηδίας και το αδιέξοδο του ΠΟΥ

Την εκτίμηση αυτή εξέφρασε ο Καθηγητής Andrzej Fal, πρόεδρος της Εταιρείας Δημόσιας Υγείας της Πολωνίας, κατά την ομιλία του, τη Δευτέρα (25/09/2023) στο 6ο Διεθνές Συνέδριο για τη Μείωση της Βλάβης της SCOHRE (Ιnternational Association on Smoking Control & Harm Reduction) στην Αθήνα.

Χαρακτηριστικό είναι ότι το 2021 υπήρχαν 1,1 δισεκατομμύρια καπνιστές σε όλο τον κόσμο και το 2023 έχουν αυξηθεί σε 1,3 δισεκατομμύρια. Εμμένοντας ο ΠΟΥ στην πολιτική των απαγορεύσεων, δεν εντάσσει στις οδηγίες του τα προϊόντα μείωσης της βλάβης από τον καπνό, στερώντας αυτού του είδους την υποστήριξη προς τους καπνιστές που θέλουν, όμως δεν καταφέρνουν να διακόψουν το κάπνισμα.

Διαφορετική πορεία έχουν ακολουθήσει χώρες όπως η Σουηδία και η Νέα Ζηλανδία, εφαρμόζοντας πιο ρεαλιστικές προσεγγίσεις με έμφαση στην υποστήριξη των καπνιστών και όχι στα περιοριστικά μέτρα. Συγκεκριμένα, στη Σουηδία το ποσοστό των καπνιστών μειώθηκε από το 15% στο 5,6% την τελευταία 15ετία. Πλέον η σκανδιναβική χώρα έχει προβάδισμα 17 χρόνων στην επίτευξη των στόχων μείωσης του καπνίσματος σε σχέση με τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η διαφορετική προσέγγιση της Σουηδίας είναι ότι παρέχει στους καπνιστές εναλλακτικές επιλογές, κάνοντας τα προϊόντα μείωσης της βλάβης προσβάσιμα, αποδεκτά και οικονομικά προσιτά, αντί να εφαρμόζει τις ίδιες απαγορεύσεις όπως στα τσιγάρα. Την ίδια ώρα, εστιάζει στην εκπαίδευση καθώς και σε μέτρα ελέγχου του καπνού.

Παρά τη μεγάλη δαπάνη των συστημάτων υγείας σε όλο τον κόσμο, συνεχίζουν να χάνονται ζωές και χρόνια υγιούς διαβίωσης εξαιτίας του καπνίσματος. Χαρακτηριστικό είναι ότι το 30-40% των καρδιαγγειακών και το 80% των περιστατικών καρκίνου του πνεύμονα παγκοσμίως, οφείλονται στο κάπνισμα, τόνισε ο Καθηγητής. Μάλιστα, εάν η κοινωνία έκοβε το κάπνισμα, τότε το κόστος της περίθαλψης θα μειωνόταν κατά 50%.

Με το συνολικό κόστος που αποδίδεται στο κάπνισμα να ανέρχεται σε σχεδόν 2% του παγκόσμιου ΑΕΠ, η πρόληψη αποτελεί την πλέον αποτελεσματική επένδυση στη μελλοντική υγεία του πληθυσμού. Σύμφωνα με τον Καθηγητή, προκειμένου να μπορέσουμε να βάλουμε τέλος στην πανδημία του καπνίσματος και τις επιπτώσεις της στην οικονομία και την υγεία, θα πρέπει αφενός να συγκεντρωθούν πόροι για τη χρηματοδότηση προγραμμάτων πρωτογενούς πρόληψης και αφετέρου να υιοθετηθεί ένα ρυθμιστικό πλαίσιο «λιγότερης βλάβης, λιγότερων φόρων». Ο κ. Fal προτείνει, οι αποφάσεις για τις πολιτικές δημόσιας υγείας σε κάθε χώρα, να περιλαμβάνουν τη δημιουργία κλινικών διακοπής καπνίσματος, τη μείωση των σημείων πώλησης τσιγάρων, την αύξηση της φορολογίας στα τσιγάρα και αντίστοιχα τη μείωση της φορολογίας στα προϊόντα που προκαλούν μικρότερη βλάβη.

Τέλος, ως προς την οικονομική πλευρά του θέματος, παρά το γεγονός ότι τα έσοδα από ΦΠΑ και φόρους υπερτερούν κατά πολύ στο παρόν, σε ορίζοντα 10-15 ετών, η ζυγαριά γέρνει προς τα οικονομικά οφέλη για τα κράτη από τη μείωση των συνεπειών του καπνίσματος στην υγεία και την παραγωγικότητα. Η υιοθέτηση αλλαγών στον τρόπο ζωής, μείωσης των συμπεριφορικών παραγόντων κινδύνου και μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα, αποτελεί την πλέον αποτελεσματική επένδυση στη μελλοντική υγεία του πληθυσμού.