Πώς ξεκινάει η άνοια: Τα 6 πρώτα σημάδια

Τα πρώτα στάδια μπορεί εσφαλμένα να αποδοθούν σε φυσιολογική γήρανση, άγχος ή κόπωση, γεγονός που καθιστά κρίσιμο να αναγνωρίσετε τα προειδοποιητικά σημάδια όσο το δυνατόν νωρίτερα.

Διαβάστε περισσότερα: Το σύμπτωμα στα μάτια που δείχνει άνοια στα 45

Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο ξεκινά η άνοια δίνει τη δυνατότητα σε ασθενείς και τις οικογένειές τους να αναζητήσουν έγκαιρη αξιολόγηση, να υιοθετήσουν αλλαγές στον τρόπο ζωής και να εξερευνήσουν επιλογές θεραπείας, που μπορεί να επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου.

Αυτό το άρθρο εξηγεί τα πρώιμα συμπτώματα της άνοιας, πώς ξεκινάει στον εγκέφαλο και ποια βήματα πρέπει να ακολουθήσετε εάν εσείς ή ένα αγαπημένο σας πρόσωπο αντιμετωπίζετε σημάδια γνωστικής εξασθένησης.

Τι είναι η άνοια

Η άνοια δεν είναι μια συγκεκριμένη ασθένεια αλλά ένα σύνδρομο: μια ομάδα συμπτωμάτων που επηρεάζουν την μνήμη, την λογική, τη γλώσσα και τη συμπεριφορά. Προκαλείται από προοδευτική βλάβη στα εγκεφαλικά κύτταρα, επηρεάζοντας την ικανότητά τους να επικοινωνούν και να λειτουργούν σωστά.

Κοινοί τύποι άνοιας:

• Νόσος Αλτσχάιμερ: Η πιο κοινή μορφή. Χαρακτηρίζεται από αργή, σταδιακή γνωστική εξασθένηση
• Αγγειακή άνοια: Προκαλείται από μειωμένη ροή αίματος στον εγκέφαλο
• Άνοια Σωματίων Lewy: Συνδέεται με μη φυσιολογικές εναποθέσεις πρωτεϊνών
• Μετωποκροταφική άνοια: Επηρεάζει την προσωπικότητα και τη συμπεριφορά από νωρίς - Διαβάστε επίσης: Το πρώτο σημάδι άνοιας του Μπρους Γουίλις, το οποίο υποτιμήθηκε
• Μικτή άνοια: Συνδυασμός πολλαπλών τύπων

Κάθε τύπος έχει διαφορετική υποκείμενη αιτία, αλλά τα πρώιμα προειδοποιητικά σημάδια συχνά αλληλεπικαλύπτονται.

Πώς ξεκινά η άνοια

Η άνοια συνήθως ξεκινά με μικρές, γνωστικές και συμπεριφορικές αλλαγές. Αυτές μπορεί να εμφανιστούν μήνες ή και χρόνια πριν από τη διάγνωση, αλλά δυστυχώς συχνά παραβλέπονται.

1. Ήπια απώλεια μνήμης

• Ξεχνάτε ονόματα, συναντήσεις ή πρόσφατες συνομιλίες
• Συχνή λανθασμένη τοποθέτηση αντικειμένων
• Επαναλαμβανόμενες ερωτήσεις ή εξιστορήσεις

Αυτή είναι συνήθως ένα από τα πρώτα «καμπανάκια», ιδιαίτερα για τη νόσο του Αλτσχάιμερ.

2. Δυσκολία στον προγραμματισμό ή στην επίλυση προβλημάτων

• Δυσκολία να ακολουθήσετε γνωστές συνταγές ή να διαχειριστείτε λογαριασμούς και πληρωμές
• Σύγχυση σχετικά με εργασίες πολλαπλών βημάτων
• Πιο αργή σκέψη ή ικανότητα επίλυσης προβλημάτων

Οι πρώιμες αλλαγές στον προμετωπιαίο φλοιό μπορεί να βλάψουν την εκτελεστική λειτουργία.

3. Σύγχυση σε οικεία περιβάλλοντα

• Χάνεστε σε περιοχές που κάποτε γνωρίζατε καλά
• Δυσκολία να ακολουθήσετε οδηγίες ή διαδρομές
• Χάνετε την αίσθηση του χρόνου, ημερομηνιών ή και εποχών

Αυτός ο αποπροσανατολισμός μπορεί να κλιμακωθεί και να γίνει επικίνδυνος χωρίς παρέμβαση.

4. Προβλήματα γλωσσικής επικοινωνίας

• Δυσκολία στην εύρεση της σωστής λέξης
• Παύση συχνά εν μέσω μιας πρότασης
• Χρήση αόριστων όρων όπως «πράγμα» ή «αυτό»

Αυτές οι αλλαγές μπορεί να είναι πρώιμα σημάδια εμπλοκής του κροταφικού λοβού.

5. Αλλαγές στη διάθεση ή στην προσωπικότητα

• Αυξημένη ευερεθιστότητα, άγχος ή απάθεια
• Κατάθλιψη χωρίς ξεκάθαρη αιτία
• Απόσυρση από χόμπι ή κοινωνικές δραστηριότητες

Αυτά τα συμπτώματα εμφανίζονται συχνά πριν από προφανή προβλήματα μνήμης, ειδικά σε μετωποκροταφική άνοια.

6. Μειωμένη κρίση και λήψη αποφάσεων

• Κακές οικονομικές αποφάσεις
• Παρορμητική συμπεριφορά
• Μειωμένη επίγνωση της προσωπικής υγιεινής ή ασφάλειας

Τέτοιες αλλαγές μπορεί να είναι πιο έντονες σε άνοιες, που σχετίζονται με αγγειακό ή μετωπιαίο λοβό.

Τι προκαλεί την έναρξη της άνοιας

Η άνοια ξεκινά όταν τα εγκεφαλικά κύτταρα καταστρέφονται ή αρχίζουν να πεθαίνουν, μειώνοντας την επικοινωνία μεταξύ περιοχών, που είναι υπεύθυνες για την μνήμη, την κρίση και τη συμπεριφορά.

Οι παράγοντες που συμβάλλουν περιλαμβάνουν:

• Βήτα-αμυλοειδείς πλάκες και νηματοειδή περιελίγματα ταυ στον εγκέφαλο (στη νόσο του Αλτσχάιμερ)
• Χρόνια φλεγμονή ή οξειδωτικό στρες
• Μειωμένη ροή αίματος λόγω εγκεφαλικών ή αγγειακών προβλημάτων
• Μη φυσιολογική συσσώρευση πρωτεΐνης (π.χ. άλφα-συνουκλεΐνη στην άνοια Σωματίων Lewy)
• Παράγοντες κινδύνου γενετικής και τρόπου ζωής (π.χ. κάπνισμα, αδράνεια, κακή διατροφή)

Τι να κάνετε αν παρατηρήσετε πρώιμα σημάδια

Εάν εσείς ή ένα αγαπημένο σας πρόσωπο αντιμετωπίζετε πιθανά σημάδια πρώιμης άνοιας, κάντε τα εξής:

1. Πηγαίνετε σε γιατρό

Ξεκινήστε με έναν γενικό γιατρό που μπορεί να σας παραπέμψει σε νευρολόγο. Μπορούν να συστήσουν:

• Γνωστικές εξετάσεις προσυμπτωματικού ελέγχου (π.χ. MoCA, MMSE)
• Απεικόνιση εγκεφάλου (μαγνητική ή/και αξονική τομογραφία)
• Εξετάσεις αίματος για τον αποκλεισμό άλλων αιτιών (π.χ. προβλήματα θυρεοειδούς, ανεπάρκεια βιταμίνης Β12)

2. Κρατήστε ένα ημερολόγιο συμπτωμάτων

Καταγράψτε τις αλλαγές στην μνήμη, τη συμπεριφορά, τη διάθεση και τη συνολική σας λειτουργία. Συμπεριλάβετε ημερομηνίες και παραδείγματα. Αυτό βοηθά τους γιατρούς να αξιολογήσουν τα πρότυπα και τις αλλαγές με την πάροδο του χρόνου.

3. Εκπαιδεύστε τον εαυτό σας και τους άλλους

Η εκμάθηση για την άνοια βοηθά στην μείωση του φόβου, του στίγματος και της άρνησης. Η κατανόηση του τι συμβαίνει διευκολύνει τον μελλοντικό προγραμματισμό.

4. Κάντε αλλαγές στον τρόπο ζωής

Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι πρώιμες αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορούν να βοηθήσουν στην επιβράδυνση της εξέλιξης:

• Υιοθετήστε μια μεσογειακή διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά και υγιή λίπη
• Ασκηθείτε τακτικά, τόσο με αερόβιες όσο και ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης
• Διεγείρετε τον εγκέφαλο με διάβασμα, παζλ και μάθηση
• Διαχειριστείτε την αρτηριακή πίεση, τη χοληστερόλη και το σάκχαρο του αίματος
• Αποφύγετε το κάπνισμα και περιορίστε το αλκοόλ

Συχνές Ερωτήσεις

Μπορεί η άνοια να ξεκινήσει πριν από τα 65;

Ναι. Η πρώιμη άνοια μπορεί να εμφανιστεί σε άτομα ηλικίας 40 ή 50 ετών, αν και αυτό είναι σπάνιο. Συχνά έχει μια γενετική/κληρονομική διάσταση και μπορεί να διαγνωστεί λανθασμένα αρχικά ως κατάθλιψη ή στρες.

Είναι η λήθη πάντα σημάδι άνοιας;

Όχι. Η περιστασιακή λήθη —ειδικά υπό πίεση ή κούραση— είναι φυσιολογική. Η απώλεια μνήμης που σχετίζεται με την άνοια είναι επίμονη, επιδεινώνεται και επηρεάζει την καθημερινή λειτουργία.

Πόσο γρήγορα εξελίσσεται η άνοια;

Η εξέλιξη ποικίλλει ανάλογα με τον τύπο και το άτομο. Ορισμένες μορφές, όπως το Αλτσχάιμερ, εξελίσσονται αργά σε διάστημα 8-10 ετών. Άλλες, όπως η αγγειακή άνοια ή η άνοια Σωματίων Lewy, μπορεί να εξελιχθεί πιο γρήγορα. Η έγκαιρη ανίχνευση και παρέμβαση μπορεί να βοηθήσει στην επιβράδυνση αυτής της εξέλιξης.

Είναι η άνοια αναστρέψιμη;

Οι περισσότεροι τύποι άνοιας είναι μη αναστρέψιμες, αλλά ορισμένα συμπτώματα μπορεί να προκληθούν από θεραπεύσιμες καταστάσεις, όπως η δυσλειτουργία του θυρεοειδούς, η ανεπάρκεια βιταμίνης Β12 και η κατάθλιψη. Γι' αυτό είναι απαραίτητη η έγκαιρη ιατρική αξιολόγηση.

Μπορεί να προληφθεί η άνοια;

Δεν υπάρχει εγγυημένη πρόληψη, αλλά μπορείτε να μειώσετε τον κίνδυνο με:

• Διατήρηση ενός υγιούς καρδιαγγειακού συστήματος
• Παραμένοντας ψυχικά και κοινωνικά δραστήριοι
• Κρατώντας υπό έλεγχο τυχόν χρόνιες παθήσεις
• Δίνοντας προτεραιότητα στη διαχείριση του ύπνου και του στρες

Σύνοψη

Η άνοια συχνά ξεκινά με μικρές γνωστικές αλλαγές που μπορούν εύκολα να παραληφθούν ή να απορριφθούν. Η αναγνώριση των πρώιμων ενδείξεων για το πώς ξεκινά η άνοια είναι απαραίτητη για την έγκαιρη διάγνωση και την προληπτική φροντίδα. Αν και δεν υπάρχει επί του παρόντος θεραπεία ίασης, οι πρώιμες αλλαγές στον τρόπο ζωής και η ιατρική διαχείριση μπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής και να επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου.

Εάν εσείς ή κάποιος κοντά σας δείχνει σημάδια γνωστικής έκπτωσης, μην περιμένετε. Η έγκαιρη δράση μπορεί να κάνει τη διαφορά.

Πηγές:
healthline.com
alz.org
nia.nih.gov
mayoclinic.org
ncbi.nlm.nih.gov