Αλλεργικό σοκ από φαγητό, χημικά ή το περιβάλλον: Συμπτώματα και άμεση δράση
Το αλλεργικό σοκ (αναφυλαξία) είναι μια σοβαρή και δυνητικά απειλητική για τη ζωή αλλεργική αντίδραση που μπορεί να αναπτυχθεί μέσα σε λίγα λεπτά από την έκθεση σε κάποιον ερεθιστικό παράγοντα.
Μπορεί να προκληθεί από τρόφιμα, βιομηχανικές χημικές ουσίες (π.χ. βαφές μαλλιών) ή περιβαλλοντικά αλλεργιογόνα (π.χ. γύρη ή τσιμπήματα εντόμων). Η έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων του αλλεργικού σοκ —και η γνώση του τρόπου ανταπόκρισης— μπορεί να σώσει ζωές.
Αυτό το άρθρο εξηγεί τα διαφορετικά συμπτώματα ανάλογα με την αιτία, το πόσο γρήγορα μπορούν να κλιμακωθούν και τι πρέπει να κάνετε αμέσως εάν εσείς ή κάποιος άλλος εμφανίσει σημάδια αναφυλαξίας.
Τι είναι το αλλεργικό σοκ
Το αλλεργικό σοκ συμβαίνει όταν το ανοσοποιητικό σύστημα αντιδρά υπερβολικά σε μια συνήθως αβλαβή ουσία, απελευθερώνοντας μια πλημμύρα χημικών, που προκαλεί συστηματική φλεγμονή, στένωση των αεραγωγών και επικίνδυνη πτώση της αρτηριακής πίεσης.
Χωρίς έγκαιρη θεραπεία, η αναφυλαξία μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια συνείδησης, αναπνευστική ανεπάρκεια και θάνατο.
Γενικά συμπτώματα αλλεργικού σοκ
Ανεξάρτητα από την αιτία, η αναφυλαξία συνήθως εμφανίζεται με ταχεία έναρξη πολλαπλών συμπτωμάτων, τα οποία μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Δέρμα: Κνίδωση, κνησμός, ερυθρότητα, πρήξιμο (ειδικά του προσώπου ή των χειλιών)
- Αναπνευστικό: Δύσπνοια, συριγμός, σφίξιμο στον λαιμό, δυσκολία στην κατάποση
- Καρδιαγγειακά: Ζάλη, λιποθυμία, γρήγορος ή αδύναμος σφυγμός, χαμηλή αρτηριακή πίεση (υπόταση)
- Πεπτικό: Ναυτία, έμετος, κράμπες στην κοιλιά, διάρροια
- Νευρολογικά: Άγχος, σύγχυση, αίσθημα επικείμενης καταστροφής
ΠΡΟΣΟΧΗ: Τα συμπτώματα συχνά αναπτύσσονται μέσα σε λίγα λεπτά, αλλά μπορεί να καθυστερήσουν έως και δύο ώρες μετά την έκθεση.
Αλλεργικό σοκ: Πώς διαφέρουν τα συμπτώματα ανάλογα με την αιτία
1. Αλλεργικό σοκ που σχετίζεται με φαγητό
Κοινοί παράγοντες ενεργοποίησης: Φιστίκια, ξηροί καρποί, οστρακοειδή, γάλα, αυγά, σόγια, σιτάρι
Ξεχωριστά χαρακτηριστικά:
- Πρήξιμο των χειλιών, της γλώσσας ή/και του λαιμού
- Ξαφνικός έμετος ή κοιλιακές κράμπες
- Αίσθημα κνησμού ή μυρμηγκιάσματος στο στόμα
- Οι αντιδράσεις μπορεί να κυμαίνονται από ήπιες έως σοβαρές και μπορεί να επιδεινώνονται με κάθε επόμενη έκθεση
Τι να κάνετε:
- Χορηγήστε αμέσως επινεφρίνη (αδρεναλίνη) εάν είναι διαθέσιμη
- Καλέστε τις Πρώτες Βοήθειες
- Ξαπλώστε το άτομο σε επίπεδη θέση, εκτός εάν είναι δύσκολο να αναπνέει. Στη συνέχεια αφήστε το να ανασηκωθεί ελαφρά
2. Βιομηχανικά/τοπικά ερεθίσματα
Κοινοί παράγοντες ενεργοποίησης: Παραφαινυλενοδιαμίνη (PPD) σε βαφές μαλλιών, λατέξ, καθαριστικά, κόλλες, άλλα χημικά
Ξεχωριστά χαρακτηριστικά:
- Αντιδράσεις επαφής στο δέρμα (κάψιμο, σοβαρή ερυθρότητα, φουσκάλες)
- Ταχείας έναρξης οίδημα του προσώπου ή του τριχωτού της κεφαλής
- Συστημικά συμπτώματα (δυσκολία στην αναπνοή, ζάλη) ακόμη και μόνο από έκθεση στο δέρμα
Τι να κάνετε:
- Ξεπλύνετε καλά το δέρμα για να αφαιρέσετε το αλλεργιογόνο
- Εφαρμόστε δροσερές κομπρέσες στις πληγείσες περιοχές
- Χορηγήστε επινεφρίνη εάν εμφανιστούν συστημικά συμπτώματα
- Καλέστε τις Πρώτες Βοήθειες
3. Περιβαλλοντικά αλλεργιογόνα
Συνήθεις παράγοντες ενεργοποίησης: Τσίμπημα μέλισσας ή σφήκας, γύρη, ακάρεα σκόνης, μούχλα, τρίχωμα και αλλεργιογόνα κατοικίδιων ζώων
Ξεχωριστά χαρακτηριστικά:
- Οι αντιδράσεις από τσίμπημα μπορεί να περιλαμβάνουν τοπικό οίδημα, ακολουθούμενο από συστηματικά σημεία
- Η αναφυλαξία που σχετίζεται με τη γύρη είναι σπάνια αλλά πιθανή σε ιδιαίτερα ευαίσθητα άτομα
- Τα συμπτώματα μπορεί να κλιμακωθούν εάν συμβούν πολλά τσιμπήματα (π.χ. επίθεση από σφήκα)
Τι να κάνετε:
- Αφαιρέστε το κεντρί εάν υπάρχει (ξύστε, μην το πιέζετε)
- Χρησιμοποιήστε επινεφρίνη εάν εμφανιστούν αναπνευστικά ή καρδιαγγειακά συμπτώματα
- Αποφύγετε να ξαπλώνετε σε επίπεδη θέση εάν η αναπνοή είναι μειωμένη
- Καλέστε αμέσως τις Πρώτες Βοήθειες
Τι να κάνετε κατά τη διάρκεια ενός αλλεργικού σοκ
- Χορηγήστε αμέσως επινεφρίνη (αυτόματη έγχυση όπως το EpiPen) εάν τα συμπτώματα είναι σοβαρά
- Καλέστε τις Πρώτες Βοήθειες ακόμα κι αν τα συμπτώματα βελτιωθούν
- Τοποθετήστε το άτομο με ασφάλεια:
- Ξαπλώστε οριζόντια με τα πόδια σηκωμένα, εκτός εάν υπάρχει πρόβλημα με την αναπνοή
- Εάν κάνετε εμετό ή έχετε χάσει τις αισθήσεις σας, τοποθετήστε το άτομο σε θέση ανάρρωσης
- Χαλαρώστε τυχόν στενά ρούχα, βεβαιωθείτε ότι οι αεραγωγοί είναι καθαροί
- Παρακολούθηση της αναπνοής και του σφυγμού. Ξεκινήστε ΚΑΡΠΑ εάν είναι απαραίτητο Δείτε πώς γίνεται η ΚΑΡΠΑ
ΠΡΟΣΟΧΗ: Τα αντισταμινικά και τα κορτικοστεροειδή μπορούν να υποστηρίξουν τη θεραπεία, αλλά δεν υποκαθιστούν την επινεφρίνη στην αναφυλαξία.
Προληπτικά μέτρα έναντι του αλλεργικού σοκ
- Κάντε τεστ αλλεργίας εάν υποψιάζεστε κάποιο τρόφιμο, χημικό ή περιβαλλοντικό ερεθιστικό παράγοντα
- Να έχετε πάντα ένεση επινεφρίνης μαζί σας, εάν έχετε ιστορικό αναφυλαξίας
- Διαβάζετε προσεκτικά τις ετικέτες των προϊόντων, ειδικά με τα τρόφιμα και τα προϊόντα προσωπικής φροντίδας
- Φοράτε ιατρικό βραχιόλι συναγερμού
- Ενημερώστε τους φίλους, τους συναδέλφους και τα σχολεία για γνωστές αλλεργίες
- Αποφύγετε νέα προϊόντα εάν δεν είστε σίγουροι ότι έχουν περάσει τους σχετικούς ελέγχους
Συχνές Ερωτήσεις
Μπορεί να συμβεί αλλεργικό σοκ την πρώτη φορά που εκτίθεμαι σε κάτι;
Ναι, ειδικά με τσιμπήματα εντόμων ή με αλλεργίες σε φάρμακα, αλλά συχνά εμφανίζεται αναφυλαξία μετά από επανειλημμένη έκθεση σε γνωστό αλλεργιογόνο αφότου έχει προηγηθεί σταδιακή και αυξανόμενη ευαισθητοποίηση.
Είναι δυνατόν να έχουμε καθυστερημένο αλλεργικό σοκ;
Αν και οι περισσότερες αντιδράσεις συμβαίνουν μέσα σε 30 λεπτά, η καθυστερημένη αναφυλαξία μπορεί να συμβεί έως και 2 ώρες μετά την έκθεση —ειδικά με το φαγητό. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η παρατήρηση μετά από ύποπτη έκθεση είναι ζωτικής σημασίας.
Μπορούν τα αντισταμινικά να αποτρέψουν το αλλεργικό σοκ;
Όχι. Τα αντισταμινικά μπορούν να ανακουφίσουν από ήπια αλλεργικά συμπτώματα όπως κνησμό ή κνίδωση, αλλά δεν προλαμβάνουν ή θεραπεύουν την αναφυλαξία. Μόνο η επινεφρίνη μπορεί να αντιστρέψει τις απειλητικές για τη ζωή πτυχές του αλλεργικού σοκ.
Πώς μπορώ να ξέρω αν είναι αναφυλαξία ή κρίση πανικού;
Μπορεί να έχουν κάποια παρόμοια συμπτώματα (δύσπνοια, γρήγορος καρδιακός παλμός), αλλά η αναφυλαξία συνήθως περιλαμβάνει δερματικές αλλαγές (κνίδωση, πρήξιμο) και πτώση της αρτηριακής πίεσης. Μια κρίση πανικού δεν προκαλεί αυτές τις σωματικές ανοσολογικές αντιδράσεις.
Πρέπει να πάω στο νοσοκομείο αφότου χρησιμοποιήσω ένεση επινεφρίνης;
Απολύτως. Η επινεφρίνη μπορεί να υποχωρήσει σε 15-30 λεπτά και μπορεί να εμφανιστούν εκ νέου συμπτώματα. Πάντα να αναζητάτε επείγουσα ιατρική αξιολόγηση μετά την έκτακτη χρήση ένεσης επινεφρίνης.
Σύνοψη
Η γρήγορη αναγνώριση των συμπτωμάτων ενός αλλεργικού σοκ —και η γνώση του πώς να ανταποκριθείτε— μπορεί να αποδειχτεί σωτήρια. Είτε προκαλείται από τρόφιμα, βιομηχανικές χημικές ουσίες ή περιβαλλοντικά αλλεργιογόνα, η αναφυλαξία είναι πάντα μια επείγουσα ιατρική κατάσταση.
Η εκμάθηση των συμπτωμάτων, το να έχετε πάντα ένεση επινεφρίνης εάν διατρέχετε κίνδυνο και η αναζήτηση επείγουσας φροντίδας με το πρώτο σημάδι προβλήματος είναι οι πιο αποτελεσματικοί τρόποι, για να προστατεύσετε τον εαυτό σας και τους άλλους.
