Κορτιζόλη: Τι είναι – Συμπτώματα όταν είναι αυξημένη

Παίζει ουσιαστικό ρόλο στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, του μεταβολισμού, της ανοσολογικής απόκρισης και της αντίδρασης του οργανισμού στο στρες.

Αυτό το άρθρο εξηγεί τι είναι η κορτιζόλη, πώς λειτουργεί στο σώμα και τι συμβαίνει όταν τα επίπεδα φτάνουν σε ασυνήθιστα υψηλά επίπεδα. Θα μάθετε επίσης να αναγνωρίζετε τα σωματικά και συναισθηματικά συμπτώματα της αυξημένης κορτιζόλης και να κατανοείτε πότε μπορεί να είναι απαραίτητη η ιατρική αξιολόγηση.

Τι είναι η κορτιζόλη και γιατί είναι σημαντική;

Η κορτιζόλη είναι μια στεροειδής ορμόνη που παράγεται από τα επινεφρίδια. Απελευθερώνεται ως απόκριση στο στρες και ακολουθεί έναν καθημερινό ρυθμό: συνήθως κορυφώνεται νωρίς το πρωί και μειώνεται κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Τι κάνει η κορτιζόλη:

• Ρυθμίζει το σάκχαρο στο αίμα και τον ενεργειακό μεταβολισμό
• Ελέγχει την αρτηριακή πίεση και την ισορροπία των υγρών
• Ρυθμίζει την ανοσολογική και φλεγμονώδη απόκριση
• Υποστηρίζει την απόκριση «πάλης ή φυγής» του σώματος κατά τη διάρκεια του στρες

Σε υγιή άτομα, η κορτιζόλη κυμαίνεται φυσικά. Ωστόσο, η χρόνια υψηλή κορτιζόλη (υπερκορτιζολισμός) μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικές συνέπειες για την υγεία.

Τι προκαλεί την αύξηση των επιπέδων κορτιζόλης;

Τα επίπεδα κορτιζόλης μπορεί να αυξηθούν λόγω σωματικών, συναισθηματικών ή ιατρικών στρεσογόνων παραγόντων. Το παρατεταμένα υψηλό επίπεδο συχνά προέρχεται από παράγοντες τρόπου ζωής, φάρμακα ή ενδοκρινικές διαταραχές.

Συνήθεις αιτίες:

• Χρόνιο ψυχολογικό στρες ή άγχος
• Στέρηση ύπνου ή ακανόνιστα πρότυπα ύπνου
• Υψηλής έντασης ή παρατεταμένη άσκηση
• Χρήση κορτικοστεροειδών φαρμάκων (π.χ. πρεδνιζόνη)
• Σύνδρομο Cushing (μια σπάνια ορμονική διαταραχή)
• Όγκοι στην υπόφυσης ή στα επινεφρίδια
• Κατάθλιψη ή άλλες παθήσεις ψυχικής υγείας

Ο εντοπισμός της βασικής αιτίας είναι απαραίτητος για την αποτελεσματική θεραπεία.

Ποια είναι τα συμπτώματα της υψηλής κορτιζόλης;

Η χρόνια υψηλή κορτιζόλη μπορεί να επηρεάσει σχεδόν κάθε σύστημα στο σώμα, οδηγώντας σε ένα ευρύ φάσμα συμπτωμάτων.

Το πρότυπο και η σοβαρότητα των συμπτωμάτων μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με τη διάρκεια και την αιτία της αύξησης της κορτιζόλης.

Πώς διαγιγνώσκεται και αντιμετωπίζεται η αυξημένη κορτιζόλη;

Η διάγνωση περιλαμβάνει την αξιολόγηση των επιπέδων κορτιζόλης μέσω εξετάσεων αίματος, ούρων ή σάλιου, που συχνά γίνονται σε συγκεκριμένες ώρες της ημέρας για την αξιολόγηση των ανωμαλιών του ρυθμού. Εάν η κορτιζόλη είναι αυξημένη, μπορεί να χρειαστούν περαιτέρω δοκιμές για τον εντοπισμό της πηγής.

Η θεραπεία εξαρτάται από την αιτία:

• Αυξήσεις που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής: Διαχείριση άγχους, βελτιστοποίηση ύπνου, μέτρο άσκησης
• Προκαλούμενη από φάρμακα: Προσαρμογή ή μείωση των κορτικοστεροειδών, πάντα με ιατρική έγκριση και επίβλεψη
• Σύνδρομο Cushing: Χειρουργική επέμβαση, ακτινοβολία ή φαρμακευτική αγωγή για τον έλεγχο της παραγωγής ορμονών

Συχνές Ερωτήσεις

Μπορεί το άγχος από μόνο του να προκαλέσει υψηλή κορτιζόλη;

Ναι. Το χρόνιο ψυχολογικό ή συναισθηματικό στρες μπορεί να οδηγήσει σε επίμονα αυξημένη κορτιζόλη, ειδικά όταν συνδυάζεται με κακό ύπνο ή ανεπαρκή ανάπαυση.

Είναι η υψηλή κορτιζόλη το ίδιο με το σύνδρομο Cushing;

Όχι πάντα. Το σύνδρομο Cushing είναι μια συγκεκριμένη πάθηση με καθορισμένα διαγνωστικά κριτήρια. Η αυξημένη κορτιζόλη χωρίς το πλήρες σύνδρομο είναι πιο συχνή και συχνά σχετίζεται με τον τρόπο ζωής.

Μπορώ να μειώσω την κορτιζόλη φυσικά;

Ναι. Ο τακτικός ύπνος, οι ασκήσεις επίγνωσης, η σωματική δραστηριότητα (με μέτρο) και μια ισορροπημένη διατροφή μπορούν να βοηθήσουν στην μείωση των επιπέδων κορτιζόλης με την πάροδο του χρόνου.

Πόσος χρόνος χρειάζεται για να μειωθεί η υψηλή κορτιζόλη;

Εξαρτάται από την αιτία. Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορεί να αρχίσουν να ομαλοποιούν την κορτιζόλη εντός εβδομάδων, ενώ ιατρικές καταστάσεις -όπως το σύνδρομο Cushing- απαιτούν μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση.

Είναι επικίνδυνη η υψηλή κορτιζόλη;

Ναι, αν αφεθεί χωρίς θεραπεία. Τα χρονίως αυξημένα επίπεδα μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο διαβήτη, υπέρτασης, οστεοπόρωσης και διαταραχών της διάθεσης.

Σύνοψη

Η κορτιζόλη είναι απαραίτητη για την υγεία, αλλά η υπερβολική ποσότητα για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να επηρεάσει αρνητικά σχεδόν κάθε σύστημα οργάνων. Η αναγνώριση των σημαδιών της υψηλής κορτιζόλης -όπως αύξηση βάρους, υπέρταση, κόπωση και αλλαγές στη διάθεση- μπορεί να οδηγήσει στην έγκαιρη αξιολόγηση και θεραπεία. Είτε προκαλείται από το άγχος είτε από μια υποκείμενη ιατρική κατάσταση, η αποκατάσταση της ορμονικής ισορροπίας είναι το κλειδί για την μακροπρόθεσμη υγεία και ανθεκτικότητα.

Πηγές:
mayoclinic.org
clevelandclinic.org
healthline.com
nhs.uk
cdc.gov