Μπορεί το λίθιο να εξηγήσει -και να θεραπεύσει- τη νόσο Αλτσχάιμερ; Ναι, λέει το Χάρβαρντ

Το λίθιο ίσως είναι ο «χαμένος κρίκος» που θα οδηγήσει στην πλήρη αντιμετώπιση της νόσου Αλτσχάιμερ, υποστηρίζουν ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ. Στη μελέτη τους, η οποία δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature, έδειξαν για πρώτη φορά ότι το λίθιο παίζει ουσιαστικό ρόλο στη φυσιολογική λειτουργία του εγκεφάλου και μπορεί να προσφέρει ανθεκτικότητα στη γήρανση του εγκεφάλου και στη νόσο Αλτσχάιμερ.

Η νόσος Αλτσχάιμερ, η οποία επηρεάζει περίπου 400 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, περιλαμβάνει μια σειρά από εγκεφαλικές αλλοιώσεις -όπως συσσωματώσεις της πρωτεΐνης αμυλοειδούς βήτα, νευροϊνιδιακά πλέγματα της πρωτεΐνης Ταυ και απώλεια μιας προστατευτικής πρωτεΐνης που ονομάζεται REST- ωστόσο οι επιστήμονες δεν εξήγησαν ποτέ την πλήρη αιτιολογία εμφάνισης της νόσου. Για παράδειγμα, ορισμένα άτομα με τέτοιες ανωμαλίες δεν εμφανίζουν σημάδια γνωστικής παρακμής. Είναι επίσης σαφές ότι οι γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες επηρεάζουν τον κίνδυνο εμφάνισης Αλτσχάιμερ, αλλά οι επιστήμονες δεν έχουν καταλάβει, γιατί ορισμένα άτομα με τους ίδιους παράγοντες κινδύνου αναπτύσσουν την ασθένεια ενώ άλλα όχι.

Το λίθιο, ανέφεραν οι συγγραφείς της μελέτης, μπορεί να είναι ένας κρίσιμος χαμένος κρίκος.

Η ανεπάρκεια λιθίου ως αιτία του Αλτσχάιμερ

Συγκεκριμένα, οι επιστήμονες έδειξαν ότι το λίθιο υπάρχει φυσικά στον εγκέφαλο, τον προστατεύει από τη νευροεκφύλιση και διατηρεί την κανονική λειτουργία όλων των κύριων τύπων εγκεφαλικών κυττάρων. Τα ευρήματα βασίζονται σε μια σειρά πειραμάτων σε ποντίκια και σε αναλύσεις ιστών ανθρώπινου εγκεφάλου και δειγμάτων αίματος από άτομα σε διάφορα στάδια γνωστικής υγείας.

Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι η απώλεια των επιπέδων του λιθίου στον ανθρώπινο εγκέφαλο είναι μια από τις πρώτες αλλαγές που οδηγούν στη νόσο Αλτσχάιμερ. Σε ποντίκια, παρόμοια μείωση του λιθίου επιτάχυνε τις εγκεφαλικές αλλοιώσεις και την εξασθένηση της μνήμης. Η ομάδα διαπίστωσε περαιτέρω ότι τα μειωμένα επίπεδα λιθίου προέρχονταν από τη δέσμευση σε αμυλοειδείς πλάκες και τη μειωμένη πρόσληψη στον εγκέφαλο. Στα τελικά πειράματα, η ομάδα διαπίστωσε ότι μια νέα ένωση λιθίου που αποφεύγει τη δέσμευση από αμυλοειδείς πλάκες, αποκατέστησε τη μνήμη σε ποντίκια.

«Η ιδέα ότι η ανεπάρκεια λιθίου θα μπορούσε να είναι αιτία της νόσου Αλτσχάιμερ, είναι νέα και υποδηλώνει μια διαφορετική θεραπευτική προσέγγιση», δήλωσε ο επικεφαλής συγγραφέας Bruce Yankner, καθηγητής γενετικής και νευρολογίας στο Ινστιτούτο Blavatnik στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, ο οποίος τη δεκαετία του 1990 ήταν ο πρώτος που απέδειξε ότι η βήτα αμυλοειδής είναι τοξική.

Η μελέτη δημιουργεί ελπίδες ότι οι ερευνητές θα μπορούσαν κάποια μέρα να χρησιμοποιήσουν το λίθιο για να θεραπεύσουν την ασθένεια πλήρως, αντί να επικεντρωθούν σε μία μόνο πτυχή όπως η βήτα αμυλοειδής ή η ταυ, πρόσθεσε.

Μία από τις κύριες ανακαλύψεις της μελέτης είναι ότι καθώς η βήτα αμυλοειδής αρχίζει να σχηματίζει αποθέσεις στα πρώιμα στάδια της άνοιας, τόσο σε ανθρώπους όσο και σε ποντίκια, μειώνει τη λειτουργία του λιθίου στον εγκέφαλο. Τα χαμηλότερα επίπεδα λιθίου επηρεάζουν όλους τους κύριους τύπους εγκεφαλικών κυττάρων και, σε ποντίκια, προκαλούν αλλαγές που αναπαράγουν τη νόσο Αλτσχάιμερ, συμπεριλαμβανομένης της απώλειας μνήμης.

Αποκατάσταση της μνήμης

Οι συγγραφείς εντόπισαν μια κατηγορία ενώσεων λιθίου, οι οποίες μπορούν να αποφύγουν τη δέσμευση από την αμυλοειδή βήτα. Ποντίκια υποβλήθηκαν σε θεραπεία με την πιο ισχυρή από αυτές ένωση, που αποφεύγει το αμυλοειδές και ονομάζεται ονομάζεται οροτικό λίθιο. Η ένωση αυτή ανέστρεψε την παθολογία της νόσου Αλτσχάιμερ, απέτρεψε τη βλάβη των εγκεφαλικών κυττάρων και αποκατέστησε τη μνήμη.

Ο Yankner τόνισε ότι πρέπει να είμαστε προσεκτικοί μέχρι να δοκιμαστούν τα ευρήματα αυτά σε μια ελεγχόμενη κλινική δοκιμή σε ανθρώπους. «Αλλά μέχρι στιγμής τα αποτελέσματα είναι πολύ ενθαρρυντικά».

Έλεγχος του λιθίου στο αίμα

Εάν επιβεβαιωθούν τα αποτελέσματα σε περαιτέρω μελέτες, οι ερευνητές λένε ότι ο έλεγχος των επιπέδων λιθίου μέσω τακτικών εξετάσεων αίματος, μπορεί μια μέρα να προσφέρει έναν τρόπο για τον εντοπισμό ατόμων που διατρέχουν κίνδυνο για Αλτσχάιμερ, τα οποία ενδεχομένως θα ωφεληθούν από θεραπεία για την πρόληψη ή την καθυστέρηση της έναρξης της νόσου.

Δεδομένου ότι το λίθιο δεν έχει ακόμη αποδειχθεί ασφαλές ή αποτελεσματικό στην προστασία από τη νευροεκφύλιση στους ανθρώπους, ο Yankner τονίζει ότι οι πολίτες δεν πρέπει να λαμβάνουν ενώσεις λιθίου μόνοι τους. Αλλά εξέφρασε συγκρατημένη αισιοδοξία ότι το οροτικό λίθιο ή μια παρόμοια ένωση θα προχωρήσει σε κλινικές δοκιμές στο εγγύς μέλλον και θα μπορούσε τελικά να αλλάξει την ιστορία της θεραπείας του Αλτσχάιμερ.

(Με πληροφορίες από hms.harvard.edu)