Μην υποτιμάτε ποτέ την μειωμένη όσφρηση: Συνδέεται με πάνω από 130 ασθένειες
Μια νέα μελέτη διαπίστωσε ότι η κακή αίσθηση της όσφρησης (υποσμία ή ανοσμία) μπορεί να είναι πολύ πιο ιατρικά σημαντική απ’ ό,τι πιστεύαμε.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, η μειωμένη ικανότητα όσφρησης σχετίζεται με πάνω από 130 διαφορετικές παθήσεις, που κυμαίνονται από νευρολογικές και μεταβολικές διαταραχές έως ανοσολογικές, ψυχιατρικές και καρδιαγγειακές παθήσεις.
Επειδή η αίσθηση της όσφρησης συνδέεται στενά με την λειτουργία του εγκεφάλου, τη φλεγμονή, τον μεταβολισμό και τη γήρανση, οι ειδικοί θεωρούν πλέον την απώλεια της όσφρησης ένα πρώιμο προειδοποιητικό σημάδι, που μπορεί να αποκαλύψει τόσο τρέχουσα ασθένεια όσο και αυξημένο μελλοντικό κίνδυνο.
Τι αποκάλυψε η μελέτη για την όσφρηση και τον κίνδυνο ασθενειών;
Η μελέτη, η οποία δημοσιεύτηκε στο Clinical Otolaryngology, ανέλυσε σχεδόν 200 επιμέρους έρευνες και δημιούργησε έναν ολοκληρωμένο χάρτη που συνδέει την οσφρητική δυσλειτουργία με περισσότερες από 130 ασθένειες. Οι ισχυρότερες και πιο συχνές συσχετίσεις βρέθηκαν σε 7 κύριες κατηγορίες ασθενειών:
- νευρολογικές διαταραχές
- ψυχιατρικές παθήσεις
- αναπνευστικές και φλεγμονώδεις ασθένειες
- μεταβολικές και ενδοκρινικές διαταραχές
- αυτοάνοσες και ανοσολογικές παθήσεις
- κίνδυνος καρκίνου
- καρδιαγγειακή νόσος
Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η απώλεια της όσφρησης δεν είναι ένα καλοήθες σύμπτωμα. Αντίθετα, θα πρέπει να θεωρείται ως ένα ιατρικά σημαντικό σημάδι ότι κάτι στο σώμα (ειδικά στον εγκέφαλο ή το ανοσοποιητικό σύστημα) μπορεί να έχει υποστεί βλάβη.
Τα ευρήματα υπογραμμίζουν ότι η απώλεια της όσφρησης μπορεί να προηγείται της εμφάνισης ορισμένων ασθενειών κατά χρόνια, καθιστώντας την ένα πολύτιμο εργαλείο έγκαιρης ανίχνευσης.
Γιατί η αίσθηση της όσφρησης είναι τόσο σημαντικός δείκτης υγείας;
Η αίσθηση της όσφρησης βασίζεται σε:
- υγιείς αισθητήριους νευρώνες μέσα στη ρινική κοιλότητα
- άθικτες οδούς σηματοδότησης προς τον εγκέφαλο
- φυσιολογική λειτουργία των κέντρων μνήμης και συναισθημάτων
Επειδή η επεξεργασία της όσφρησης περιλαμβάνει εκτεταμένα δίκτυα εγκεφάλου και ανοσολογική δραστηριότητα, είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη σε διαταραχές. Αυτό καθιστά την οσφρητική λειτουργία μία από τις πρώτες αισθήσεις που επηρεάζονται όταν το σώμα βιώνει φλεγμονή, νευροεκφυλισμό, ιογενή ασθένεια ή μεταβολικό στρες.
Η απώλεια της όσφρησης θεωρείται επομένως «σύμπτωμα-δείκτης» που μπορεί να σηματοδοτεί βαθύτερη βιολογική δυσλειτουργία.
Παθήσεις που συνδέονται πιο έντονα με την κακή όσφρηση
Η μελέτη εντόπισε πάνω από 130 ασθένειες, αλλά ορισμένες κατηγορίες είχαν ιδιαίτερα ισχυρές ενδείξεις.
1. Νευρολογικές διαταραχές
Η εξασθενημένη αίσθηση της όσφρησης είναι ένα από τα πρώτα γνωστά σημάδια για:
- νόσο Αλτσχάιμερ
- νόσο Πάρκινσον
- άνοια με σωμάτια Lewy
Σε πολλούς ασθενείς, η απώλεια όσφρησης εμφανίζεται χρόνια πριν από τα γνωστικά ή κινητικά συμπτώματα.
2. Ψυχιατρικές παθήσεις
Η οσφρητική δυσλειτουργία συνδέεται σταθερά με:
- κατάθλιψη
- σχιζοφρένεια
- διπολική διαταραχή
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτό αντανακλά αλλαγές στις περιοχές του εγκεφάλου, οι οποίες ρυθμίζουν το συναίσθημα και την μνήμη.
3. Αναπνευστικές και ανοσολογικές ασθένειες
Εδώ εμπίπτουν παθήσεις, όπως:
- χρόνια ιγμορίτιδα
- ρινικούς πολύποδες
- μακροχρόνια COVID
- αλλεργική ρινίτιδα
- ιογενείς λοιμώξεις
Αυτές οι παθήσεις βλάπτουν άμεσα τους οσφρητικούς νευρώνες ή/και διαταράσσουν τη ροή του αέρα στις ρινικές οδούς.
4. Ενδοκρινικές και μεταβολικές διαταραχές
Η μελέτη διαπίστωσε συσχετίσεις με:
- διαβήτη
- παχυσαρκία
- διαταραχές του θυρεοειδούς
Η συστημική φλεγμονή και η αλλοιωμένη ορμονική σηματοδότηση μπορεί να επηρεάσουν τις οσφρητικές οδούς.
5. Αυτοάνοσες και φλεγμονώδεις διαταραχές
Η απώλεια όσφρησης εμφανίζεται σε καταστάσεις όπως:
- πολλαπλή σκλήρυνση
- σύνδρομο Sjögren
- ρευματοειδή αρθρίτιδα
Η φλεγμονή στο κεντρικό νευρικό σύστημα ή στον ρινικό ιστό μπορεί να διαταράξει την λειτουργία της όσφρησης.
6. Ανίχνευση καρκίνου
Ορισμένοι καρκίνοι, όπως οι ρινοφαρυγγικοί όγκοι, οι καρκίνοι των παραρρινίων κόλπων και οι όγκοι του εγκεφάλου κοντά σε οσφρητικά κέντρα, μπορεί να εμφανιστούν με μειωμένη όσφρηση.
7. Καρδιαγγειακή νόσος
Αναδυόμενα στοιχεία συνδέουν την απώλεια όσφρησης με:
- νόσο των μικρών αγγείων
- μειωμένη αγγειακή λειτουργία
- αυξημένο κίνδυνο θνησιμότητας σε ηλικιωμένους ενήλικες
Η μειωμένη όσφρηση μπορεί να αντανακλά πρώιμη αγγειακή ή μεταβολική εξασθένηση.
Πώς η μειωμένη όσφρηση προβλέπει τον κίνδυνο νόσου;
Οι ερευνητές προτείνουν διάφορους μηχανισμούς:
- Οι οσφρητικοί νευρώνες είναι ευάλωτοι σε βλάβες: Επειδή εκτίθενται άμεσα στο περιβάλλον, επιδεινώνονται εύκολα με λοίμωξη, φλεγμονή ή γήρανση.
- Η απώλεια όσφρησης αντανακλά την υγεία του εγκεφάλου: Η εκφύλιση των οσφρητικών οδών συχνά αντικατοπτρίζει την πρώιμη νευροεκφύλιση.
- Η όσφρηση μειώνεται με συστημική φλεγμονή: Οι χρόνιες φλεγμονώδεις καταστάσεις διαταράσσουν τη χημική σηματοδότηση, που απαιτείται για την όσφρηση.
- Η μειωμένη οσφρητική λειτουργία προβλέπει υψηλότερη θνησιμότητα: Μελέτες σε μεγάλο δείγμα πληθυσμού δείχνουν ότι οι ενήλικες με κακή ικανότητα όσφρησης είναι πιο πιθανό να βιώσουν πρόωρο θάνατο από μια ποικιλία αιτιών, κυρίως λόγω υποκείμενης ασθένειας.
Πότε πρέπει να ανησυχείτε για την απώλεια όσφρησης
Οι ειδικοί συνιστούν να αναζητήσετε ιατρική αξιολόγηση εάν οι αλλαγές στην όσφρηση:
- διαρκούν περισσότερο από μερικές εβδομάδες
- εμφανίζονται χωρίς αναπνευστική λοίμωξη
- εμφανιστούν ξαφνικά, ειδικά σε ηλικιωμένους ενήλικες
- συνοδεύονται από αλλαγές στην μνήμη, τρέμουλο ή γνωστικά συμπτώματα
- επιμένουν μετά από λοιμώξεις των κόλπων ή ανάρρωση από COVID-19
- συνοδεύονται από ρινική απόφραξη ή πίεση των κόλπων
Μια ιατρική αξιολόγηση μπορεί να περιλαμβάνει:
- έλεγχο όσφρησης
- ενδοσκόπηση μύτης
- απεικόνιση (εάν υπάρχουν νευρολογικά συμπτώματα)
- εξετάσεις αίματος για έλεγχο ενδοκρινικών ή φλεγμονωδών παθήσεων
Τι μπορεί να επηρεάσει την αίσθηση της όσφρησης εκτός από ασθένειες;
Δεν προκαλείται κάθε απώλεια όσφρησης από σοβαρές ασθένειες. Άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν είναι:
- γήρανση
- κάπνισμα
- χρόνιες αλλεργίες
- παρενέργειες φαρμάκων
- έκθεση σε περιβαλλοντικές τοξίνες
- προβλήματα στη ρινική δομή
Ωστόσο, επειδή η απώλεια όσφρησης συνδέεται με τόσες πολλές ιατρικές παθήσεις, τα επίμονα συμπτώματα πρέπει να μην αγνοούνται.
Συχνές Ερωτήσεις
Μπορεί η όσφρηση να επιστρέψει μετά από μακροχρόνια απώλεια;
Ναι, ειδικά με τη θεραπεία τυχόν υποκείμενων προβλημάτων στα ιγμόρεια ή φλεγμονωδών παθήσεων.
Μπορεί ο τρόπος ζωής να βελτιώσει την λειτουργία της όσφρησης;
Η εκπαίδευση όσφρησης, η αποφυγή ερεθιστικών ουσιών και η θεραπεία ρινικών παθήσεων μπορεί να βοηθήσουν.
Πρέπει οι ηλικιωμένοι να ανησυχούν περισσότερο για την απώλεια όσφρησης;
Ναι. Έρευνες δείχνουν ότι η μείωση της όσφρησης σε μεγαλύτερη ηλικία συσχετίζεται με υψηλότερο κίνδυνο ασθένειας και θνησιμότητας.
Συμπέρασμα
Η νέα μελέτη αποκαλύπτει ότι η κακή αίσθηση της όσφρησης είναι πολύ πιο ιατρικά σημαντική απ’ ό,τι είχε γίνει κατανοητό προηγουμένως. Συνδέοντας την οσφρητική δυσλειτουργία με πάνω από 130 ασθένειες, οι ερευνητές τονίζουν την αίσθηση της όσφρησης ως έναν κρίσιμο, αλλά συχνά υποτιμημένο, δείκτη συστηματικής υγείας.
Επειδή η απώλεια όσφρησης μπορεί να προηγείται κατά χρόνια σοβαρών ασθενειών, η αναγνώριση και η αξιολόγηση αυτού του συμπτώματος μπορεί να προσφέρει μια σημαντική ευκαιρία για έγκαιρη ανίχνευση και πρόληψη.
