Γλουτένη: Προκαλεί πράγματι φλεγμονή ή μήπως είναι απλώς ένας μύθος;

Η γλουτένη, που βρίσκεται στο σιτάρι, το κριθάρι και τη σίκαλη, είναι μια πρωτεΐνη που δίνει στο ψωμί την μαστιχωτή υφή του και βοηθά τα τρόφιμα να διατηρούν τη δομή τους. Κάποιοι πρέπει να αποφεύγουν τη γλουτένη για ιατρικούς λόγους, όμως πολλοί άλλοι την αποφεύγουν πιστεύοντας ότι τροφοδοτεί τη φλεγμονή του οργανισμού και βλάπτει την μακροπρόθεσμη υγεία.

Οπότε το ερώτημα είναι: προκαλεί πράγματι η γλουτένη φλεγμονή ή μήπως αυτό είναι σε μεγάλο βαθμό ένας μύθος;

Αυτό το άρθρο αναλύει τι λέει η επιστήμη, ποιος επηρεάζεται πραγματικά και γιατί οι δίαιτες χωρίς γλουτένη δεν είναι αυτόματα πιο υγιεινές για όλους.

Τι είναι η γλουτένη και γιατί πολλοί ανησυχούν γι' αυτήν;

Η γλουτένη είναι μια ομάδα πρωτεϊνών, που μπορεί να προκαλέσει ανοσολογικές αντιδράσεις σε ορισμένα άτομα.

Σε άτομα με παθήσεις όπως η κοιλιοκάκη, η γλουτένη προκαλεί φλεγμονή που βλάπτει το λεπτό έντερο. Άλλοι μπορεί να αισθάνονται δυσφορία από την ευαισθησία στη γλουτένη, αν και χωρίς την ίδια εντερική βλάβη. Η ευρεία ανησυχία για τη γλουτένη συχνά πηγάζει από την ιδέα ότι προάγει τη «σιωπηλή» φλεγμονή ακόμη και σε άτομα χωρίς αυτές τις παθήσεις, κάτι όμως που η έρευνα δεν υποστηρίζει.

Προκαλεί η γλουτένη φλεγμονή σε όλους;

Όχι, η γλουτένη δεν προκαλεί φλεγμονή στον γενικό πληθυσμό.

Για τα περισσότερα υγιή άτομα, η γλουτένη χωνεύεται χωρίς καμία ανοσολογική απόκριση. Η ιδέα ότι η γλουτένη προάγει γενικώς και πάντα συστηματική φλεγμονή είναι μια παρανόηση.

• Σε άτομα χωρίς κοιλιοκάκη ή ευαισθησία: Δεν υπάρχουν στοιχεία ότι η γλουτένη από μόνη της προκαλεί φλεγμονή.
• Σε άτομα με κοιλιοκάκη: Η γλουτένη προκαλεί χρόνια εντερική φλεγμονή, δυσαπορρόφηση θρεπτικών συστατικών και μακροπρόθεσμους κινδύνους υγείας, εάν δεν αντιμετωπιστεί.
• Σε άτομα με ευαισθησία στη γλουτένη που δεν οφείλεται σε κοιλιοκάκη: Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν φούσκωμα, κόπωση και θόλωση του εγκεφάλου, αλλά οι μηχανισμοί φλεγμονής είναι λιγότερο σαφείς.

Ποιος διατρέχει τον μεγαλύτερο κίνδυνο για φλεγμονή που προκαλείται από γλουτένη;

Η γλουτένη γίνεται φλεγμονώδης μόνο σε συγκεκριμένες ιατρικές καταστάσεις.

• Κοιλιοκάκη: Μια αυτοάνοση διαταραχή, όπου η γλουτένη προκαλεί το ανοσοποιητικό σύστημα να επιτεθεί στο -κατά τ’ άλλα υγιές- λεπτό έντερο.
• Αλλεργία στο σιτάρι: Μια αλλεργική αντίδραση στις πρωτεΐνες του σιταριού, μερικές φορές συμπεριλαμβανομένης της γλουτένης, που οδηγεί σε κνίδωση, πρήξιμο ή ακόμα και αναφυλαξία.
• Ευαισθησία στη γλουτένη που δεν οφείλεται σε κοιλιοκάκη (NCGS): Μια πάθηση όπου οι ασθενείς αναφέρουν συμπτώματα που συνδέονται με τη γλουτένη, αν και χωρίς την εντερική βλάβη της κοιλιοκάκης.

Σε αυτές τις ομάδες, η εξάλειψη της γλουτένης μειώνει τη φλεγμονή και βελτιώνει την ποιότητα ζωής. Για όλους τους άλλους, η γλουτένη δεν χρειάζεται να αποφεύγεται.

Είναι μια δίαιτα χωρίς γλουτένη αυτομάτως πιο υγιεινή;

Όχι απαραίτητα. Η αποφυγή της γλουτένης είναι απαραίτητη μόνο για όσους πάσχουν από κοιλιοκάκη ή ευαισθησία στη γλουτένη και περιττή για τους περισσότερους άλλους.

Οι τροφές που περιέχουν γλουτένη, όπως τα δημητριακά ολικής αλέσεως, παρέχουν σημαντικά θρεπτικά συστατικά: φυτικές ίνες, βιταμίνες Β, σίδηρο και μαγνήσιο. Η αποφυγή τους χωρίς ιατρική ανάγκη μπορεί να μειώσει την ποιότητα της διατροφής. Τα επεξεργασμένα προϊόντα χωρίς γλουτένη έχουν συχνά χαμηλότερη περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες και υψηλότερη περιεκτικότητα σε ζάχαρη ή λίπος.

Εν ολίγοις: για τους περισσότερους ανθρώπους η αφαίρεση της γλουτένης δεν συνδέεται με χαμηλότερη φλεγμονή, ενώ μπορεί ακόμη και να οδηγήσει σε διατροφικά κενά, εάν δεν σχεδιαστεί προσεκτικά.

Συχνές Ερωτήσεις

Προκαλεί η γλουτένη πόνο στις αρθρώσεις ή αρθρίτιδα;

Μόνο σε άτομα με διαγνωσμένη κοιλιοκάκη ή ευαισθησία στη γλουτένη. Για άλλους, δεν υπάρχουν επιστημονικά στοιχεία, που να συνδέουν τη γλουτένη με την αρθρίτιδα ή τον πόνο στις αρθρώσεις.

Μπορεί η γλουτένη να προκαλέσει φλεγμονή στον εγκέφαλο;

Στην κοιλιοκάκη, μπορεί να εμφανιστούν νευρολογικά συμπτώματα όπως θόλωση του εγκεφάλου ή νευροπάθεια. Στον γενικό πληθυσμό, η γλουτένη δεν έχει αποδειχθεί ότι προκαλεί φλεγμονή στον εγκέφαλο.

Ποια είναι η διαφορά μεταξύ δυσανεξίας στη γλουτένη και κοιλιοκάκης;

Η κοιλιοκάκη είναι μια αυτοάνοση διαταραχή με σαφείς δείκτες και εντερική βλάβη. Η δυσανεξία στη γλουτένη (ή ευαισθησία άνευ κοιλιοκάκης) προκαλεί συμπτώματα, αλλά δεν έχει αυτά τα ιατρικά ευρήματα.

Πρέπει οι αθλητές να αποφεύγουν τη γλουτένη, για να μειώσουν τη φλεγμονή;

Όχι. Εκτός αν έχουν διαγνωστεί με κάποια πάθηση, οι αθλητές μπορούν να καταναλώνουν γλουτένη με ασφάλεια. Μάλιστα, τα δημητριακά ολικής αλέσεως παρέχουν θρεπτικά συστατικά, που υποστηρίζουν την απόδοση.

Πώς μπορώ να ξέρω αν η γλουτένη μου προκαλεί προβλήματα;

Εάν αντιμετωπίζετε επίμονα πεπτικά προβλήματα, κόπωση ή δερματικά προβλήματα, μιλήστε με έναν γιατρό. Απαιτούνται εξετάσεις αίματος και πιθανώς εντερική βιοψία για την επιβεβαίωση της κοιλιοκάκης.

Συμπέρασμα

Η γλουτένη δεν αποτελεί φλεγμονώδη αιτία για τους περισσότερους ανθρώπους. Οι βλαβερές της επιπτώσεις περιορίζονται σε άτομα με κοιλιοκάκη, αλλεργία στο σιτάρι ή ευαισθησία στη γλουτένη. Για όλους τους άλλους, η γλουτένη είναι απλώς μια πρωτεΐνη στα δημητριακά, που παρέχει πολύτιμα θρεπτικά συστατικά ως μέρος μιας ισορροπημένης διατροφής.

Η αποφυγή της γλουτένης χωρίς ιατρική αναγκαιότητα δεν μειώνει τη φλεγμονή, παρά μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη διατροφική υγεία.

Πηγές:
health.com
healthline.com
clevelandclinic.org
medicalnewstoday.com