Σακουλάκια νικοτίνης: Ένα σημαντικό εργαλείο μείωσης της βλάβης και πώς δεν θα βρεθεί σε λάθος χέρια

Η Σουηδία αποτελεί μοναδικό παράδειγμα στην Ευρώπη για τη δημόσια υγεία, στο πώς κατάφερε να μειώσει τον αριθμό των καπνιστών παραδοσιακού τσιγάρου και να ρίξει όλους τους σκληρούς δείκτες που συνδέονται με το κάπνισμα, πρώτα και κύρια τους θανάτους από νόσους που συσχετίζονται με το τσιγάρο, όπως και τις νοσηλείες. Οι καπνιστές παραδοσιακού τσιγάρου έχουν μειωθεί στο 5% τη στιγμή που ο μέσος όρος της Ε.Ε. είναι στο 25% (Ευρωβαρόμετρο, 2024) και πλέον η Σουηδία έχει τη χαμηλότερη θνησιμότητα από νόσους όπως ο καρκίνος του πνεύμονα, ενώ θεαματική είναι και η ελάττωση στα στεφανιαία επεισόδια.

Αυτό που έκανε τη διαφορά λέγεται snus. Είναι ένα προϊόν καπνού από του στόματος, το οποίο δεν είναι ακίνδυνο καθώς περιέχει νιτροζαμίνες, όμως η συνολική έκθεση σε καρκινογόνες και τοξικές ουσίες είναι σημαντικά χαμηλότερη σε σχέση με το κάπνισμα. Μετεξέλιξη του snus, η κυκλοφορία του οποίου απαγορεύεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά κυκλοφορεί στην Σουηδία σε κάποιες ακόμη σκανδιναβικές χώρες, αποτελούν τα σακουλάκια νικοτίνης (pouches νικοτίνης). Η διαφορά τους είναι ότι δεν περιέχουν φύλλα καπνού, όμως περιέχουν νικοτίνη. Τα pouches τοποθετούνται ανάμεσα στο χείλος και το ούλο και η νικοτίνη απορροφάται μέσω του στοματικού βλεννογόνου. Η μακροχρόνια ασφάλειά τους και η επίδραση στη δημόσια υγεία παραμένει υπό διερεύνηση, ωστόσο η εμπειρία του snus καταδεικνύει θετική επίδραση.

Τα σακουλάκια νικοτίνης έχουν γίνει γνωστά και στη χώρα μας, ίσως όμως για τους «λάθος λόγους», παρά για την ενδεχόμενη ωφέλεια που μπορεί να έχουν σε ενήλικες καπνιστές. Κατά καιρούς καταγράφονται περιστατικά ανήλικων μαθητών που καταλήγουν στο νοσοκομείο μετά από χρήση τέτοιων προϊόντων νικοτίνης που παρανόμως έχουν προμηθευτεί. Στο παρελθόν κυκλοφορούσαν χωρίς έλεγχο στην αγορά σακουλάκια νικοτίνης, κάποια από τα οποία έχουν 50 ακόμα και 100 mg περιεκτικότητα νικοτίνης, τη στιγμή που σήμερα η ελληνική νομοθεσία επιτρέπει μέγιστη περιεκτικότητα τα 16mg!

Εκπαίδευση λιανοπωλητών και ψηφιακά εργαλεία

Στη χώρα μας, ο πρόσφατος νόμος για την προστασία των ανηλίκων από τα προϊόντα καπνού/νικοτίνης και αλκοόλ, ρυθμίζει παράλληλα και αυτά τα καινούρια προϊόντα. Όμως, χρειάζεται ταυτόχρονα μια ολοκληρωμένη στρατηγική που να στοχεύει στην εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση του συνόλου της εφοδιαστικής αλυσίδας αλλά και του κοινού για την αποτροπή της πρόσβασης των ανηλίκων σε προϊόντα καπνού και νικοτίνης. Η πρωτοβουλία της Παπαστράτος «Είναι στο χέρι μας να μην είναι στο χέρι τους» αυτό έχει ως στόχο.

Tην 1η Δεκεμβρίου θα ξεκινήσει πανελλαδικό πρόγραμμα που θα περιλαμβάνει την ενημέρωση και τη σχετική πιστοποίηση των περίπου 20.000 λιανοπωλητών καθώς και την παροχή ειδικών σημάνσεων για τα σημεία πώλησης. Παράλληλα, αξιοποιείται η τεχνολογική καινοτομία και σε συνεργασία με το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης θα διασφαλίζεται η αξιόπιστη επαλήθευση της ενηλικότητας στις online αγορές.

Εναρμονίζοντας καινοτομία και υπευθυνότητα

Στο πεδίο της ενημέρωσης, πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 12 Νοεμβρίου, επιστημονική εκδήλωση με θέμα «Ο ρόλος των pouches νικοτίνης στη Μείωση της Βλάβης από το κάπνισμα υπό το πρίσμα της Δημόσιας Υγείας, βάσει επιστημονικής τεκμηρίωσης» και έγινε ενημέρωση για το «Πρόγραμμα Αποτροπής Πρόσβασης των ανηλίκων σε προϊόντα καπνού και νικοτίνης». Ακολούθησε συζήτηση με τη συμμετοχή ειδικών, την οποία συντόνισε ο Σταμάτης Ευσταθίου, Ειδικός Παθολόγος, Διευθυντής, Κέντρο Πρόληψης Καρδιαγγειακών Νόσων, ΤΥΠΕΤ. Η εκδήλωση έγινε στο πλαίσιο των ενημερωτικών δράσεων για επαγγελματίες υγείας με συμμετοχή διακεκριμένων επιστημόνων, που διοργανώνει το Επιστημονικό Τμήμα, PMI Science (Philip Morris International) , της Παπαστράτος.

Στην ομιλία του ο François Hirt, Director External Affairs Oral Smokeless Category, PMI, Ελβετία, επικεντρώθηκε στο θέμα «Επιστημονική Τεκμηρίωση και Δημόσια Υγεία: Ο ρόλος των pouches νικοτίνης στη Μείωση της Βλάβης». Τόνισε πως τα pouches νικοτίνης προσφέρουν μια σημαντικά καλύτερη εναλλακτική σε σχέση με τη συνέχιση του καπνίσματος τσιγάρου για τους ενήλικους χρήστες. Αναφέρθηκε σε δεδομένα μελετών που τεκμηριώνουν αυτήν την άποψη, και ειδικότερα σε τυχαιοποιημένες μελέτες που καταδεικνύουν ότι τα pouches νικοτίνης δεν προκαλούν σοβαρές βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία των ενήλικων καπνιστών, ενώ οι ανεπιθύμητες ενέργειες είναι παρόμοιες με αυτές της θεραπείας υποκατάστασης νικοτίνης (ΝRTs). Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) ενέκρινε την κυκλοφορία στην αγορά 20 προϊόντων pouches νικοτίνης. Με βάση την προσέγγιση της Σουηδίας, ο κ. Hirt παρατήρησε ότι με αυστηρά επιστημονικά πρότυπα και υπό το κατάλληλο νομοθετικό πλαίσιο, τα pouches νικοτίνης μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη διεθνή προσπάθεια για τη μείωση της βλάβης από το κάπνισμα σε όσους καπνιστές δεν διακόπτουν το κάπνισμα.

Ο Γιάννης Μαστροκώστας, Senior Manager Corporate Affairs, PMI, Κύπρος, παρουσίασε το γενικό πλαίσιο της πρωτοβουλίας της Παπαστράτος υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας και του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Τεχνητής Νοημοσύνης για την αποτροπή της πρόσβασης των ανηλίκων σε προϊόντα καπνού και νικοτίνης με τίτλο «Είναι στο χέρι μας να μην είναι στο χέρι τους». Στη συζήτηση που ακολούθησε μαζί με τους ομιλητές, παρεμβάσεις έκαναν οι Ευάγγελος Φραγκούλης, MD, MHA, Γενικός Οικογενειακός Ιατρός, Γεν. Γραμματέας της Ελληνικής Ακαδημίας Γενικής Οικογενειακής Ιατρικής & ΠΦΥ, και Κωνσταντίνος Λιακατσίδας, Καρδιολόγος – Αρρυθμιολόγος, τ. Επιμελητής Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Sahlgrenska, Gothenburg, Σουηδία, οι οποίοι παρουσίασαν στοιχεία από την εμπειρία τους ως γιατροί στην Ελλάδα και τη Σουηδία αντίστοιχα.

Ο κ. Φραγκούλης αναφέρθηκε στις δράσεις της νικοτίνης, ένα από τα συστατικά του καπνού που δρα ως διεγερτικό του ΚΝΣ (Κεντρικό Νευρικό Σύστημα) και σχετίζεται με το σύστημα ανταμοιβής, τη βελτίωση της προσοχής και της μνήμης, αλλά και με την ανάπτυξη εξάρτησης. Αυτό σημαίνει ότι η νικοτίνη είναι μια εθιστική ουσία και δεν είναι ακίνδυνη. Ωστόσο, δεν αποτελεί την κύρια αιτία των σοβαρών ασθενειών που σχετίζονται με το κάπνισμα καθώς αυτές προκαλούνται κυρίως από τις τοξικές και καρκινογόνες ουσίες που παράγονται κατά την καύση του καπνού.

Όσον αφορά στην επιστημονική προσέγγιση της μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα που εστιάζει στη νικοτίνη, ο κ. Φραγκούλης πρότεινε δύο οδούς: Τη μείωση της εθιστικότητας των τσιγάρων με μείωση της περιεκτικότητάς τους σε νικοτίνη, και την ανάπτυξη εναλλακτικών προϊόντων που αποδίδουν νικοτίνη χωρίς καύση, όπως τα προϊόντα θερμαινόμενου καπνού, τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα από του στόματος προϊόντα νικοτίνης (pouches ή σακουλάκια νικοτίνης).