11 απρόσμενες αιτίες που αυξάνουν την ορμόνη του στρες (κορτιζόλη)

Απελευθερώνεται από τα επινεφρίδια για να βοηθήσει στη ρύθμιση της ενέργειας, του μεταβολισμού, των ανοσολογικών αποκρίσεων και της αντίδρασης μάχης-ή-φυγής.

Αν και οι σύντομες εκρήξεις κορτιζόλης είναι φυσιολογικές και, ενίοτε, απαραίτητες, η χρόνια αυξημένη κορτιζόλη μπορεί να οδηγήσει σε κόπωση, αύξηση βάρους, διαταραχή του ύπνου, εξασθενημένη ανοσία και αλλαγές στη διάθεση.

Παραδόξως, πολλές καθημερινές συνήθειες και περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορούν να αυξήσουν την κορτιζόλη χωρίς να το συνειδητοποιείτε.

Η κορτιζόλη αυξάνεται όταν ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται ότι τελεί υπό στρες: σωματικό, συναισθηματικό ή περιβαλλοντικό. Αλλά ο εγκέφαλος ανταποκρίνεται επίσης και σε πιο ανεπαίσθητους παράγοντες, όπως η ποιότητα του ύπνου, η διατροφή, η έκθεση στο φως, ακόμη και η αφυδάτωση.

1. Υπερβολική κατανάλωση καφεΐνης

Η καφεΐνη διεγείρει το κεντρικό νευρικό σύστημα και υψηλές ποσότητες - ειδικά με άδειο στομάχι - σηματοδοτούν τα επινεφρίδια να απελευθερώσουν περισσότερη κορτιζόλη.

Γιατί έχει σημασία

• Αυξάνει την αρχική κορτιζόλη καθ' όλη τη διάρκεια της ημέρας
• Μπορεί να επιδεινώσει το άγχος και τη νευρικότητα
• Αυξάνει τον καρδιακό ρυθμό και την αρτηριακή πίεση

Ακόμα και η μέτρια καφεΐνη μπορεί να είναι ένας παράγοντας κορτιζόλης για ευαίσθητα άτομα.

2. Κακός ή ασυνεπής ύπνος

Ένας από τους ισχυρότερους και πιο υποτιμημένους παράγοντες, που πυροδοτούν την κορτιζόλη, είναι η διαταραχή του ύπνου. Η κορτιζόλη ακολουθεί κανονικά έναν καθημερινό ρυθμό, με κορύφωση το πρωί και πτώση το βράδυ.

Τι διαταράσσει αυτόν τον ρυθμό

• Λίγος/ανεπαρκής ύπνος
• Ακανόνιστο πρόγραμμα ύπνου
• Νυχτερινές αφυπνίσεις

Ο κακός ύπνος μπορεί να κάνει την κορτιζόλη να παραμένει υψηλή όλη την επόμενη μέρα, καθιστώντας πιο δύσκολη τη διαχείριση του στρες. Αυτό με τη σειρά του, σε έναν φαύλο κύκλο, αυξάνει ακόμα περισσότερο την κορτιζόλη.

3. Παράλειψη γευμάτων ή ακανόνιστη κατανάλωση φαγητού

Τα ακανόνιστα διατροφικά πρότυπα πυροδοτούν την αντίδραση του σώματος στο στρες.

Γιατί αυτό αυξάνει την κορτιζόλη

• Το σάκχαρο του αίματος γίνεται ασταθές
• Το σώμα αντιλαμβάνεται την έλλειψη τροφής
• Τα επινεφρίδια απελευθερώνουν κορτιζόλη, για να διατηρήσουν διαθέσιμη τη γλυκόζη

Η παράλειψη του πρωινού και η υπερβολική αναμονή μεταξύ των γευμάτων είναι ένας συνηθισμένος και εκπληκτικός παράγοντας κορτιζόλης.

4. Χρόνια αφυδάτωση

Ακόμα και η ήπια αφυδάτωση αυξάνει την κορτιζόλη, επειδή το σώμα ερμηνεύει τα χαμηλά επίπεδα υγρών ως παράγοντα στρες.

Συνέπειες

• Κόπωση
• Αυξομειώσεις διάθεσης
• Πονοκέφαλοι
• Μειωμένη γνωστική απόδοση

Πολλοί παρερμηνεύουν την αφυδάτωση ως άγχος ή στρες, ακριβώς επειδή η κορτιζόλη παίζει κάποιον ρόλο.

5. Υπερβολική άσκηση

Ενώ η άσκηση είναι κάτι απόλυτα υγιές, η υπερβολικής έντασης άσκηση χωρίς επαρκή ξεκούραση μπορεί να αυξήσει την κορτιζόλη.

Σχετικά σημάδια

• Κόπωση παρά τις τακτικές προπονήσεις
• Δυσκολία στον ύπνο
• Πόνος στους μύες που δεν βελτιώνεται

Η προπόνηση υψηλής έντασης κάθε μέρα μπορεί να διατηρήσει την κορτιζόλη υπερβολικά υψηλή.

6. Συνεχές multitasking

Το να διαχειρίζεστε πολλές εργασίες ταυτόχρονα αναγκάζει τον εγκέφαλο να βρίσκεται σε κατάσταση αυξημένης εγρήγορσης.

Γιατί το multitasking αυξάνει την κορτιζόλη

• Ο εγκέφαλος ερμηνεύει την ταχεία εναλλαγή εργασιών ως χάος
• Η παραγωγικότητα μειώνεται αλλά το άγχος αυξάνεται
• Η ψυχική κόπωση αυξάνεται

Το multitasking δίνει την αίσθηση παραγωγικότητας, αλλά υπερενεργοποιεί τις οδούς του στρες.

7. Υπερβολικός χρόνος μπροστά σε οθόνες τη νύχτα

Η ακτινοβολία στο μπλε φάσμα φωτός από τις οθόνες καταστέλλει την μελατονίνη, διαταράσσοντας τον ύπνο και αυξάνοντας την κορτιζόλη.

Πώς επηρεάζει το σώμα

• Δυσκολεύει τον ύπνο
• Αυξάνει την κορτιζόλη τη νύχτα
• Μειώνει την ανάρρωση και αυξάνει το πρωινό άγχος

Ακόμα και η σύντομη έκθεση σε οθόνες τη νύχτα μπορεί να μεταβάλει τους ρυθμούς κορτιζόλης.

8. Αρνητική αυτό-εικόνα

Η εσωτερική κριτική ενεργοποιεί το ίδιο κύκλωμα στρες με τις εξωτερικές επιθέσεις.

Επιπτώσεις

• Αυξάνει την κορτιζόλη και την αδρεναλίνη
• Αυξάνει το άγχος
• Αποδυναμώνει τη συναισθηματική ανθεκτικότητα

Αυτή η νοητική συνήθεια είναι ένας από τους λιγότερο αναγνωρισμένους παράγοντες, που πυροδοτούν την κορτιζόλη.

9. Υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα

Η κατανάλωση πολύ επεξεργασμένων τροφών προκαλεί φλεγμονή και ορμονικές διακυμάνσεις.

Επιπτώσεις

• Απότομες αυξήσεις σακχάρου στο αίμα
• Αυξημένοι δείκτες φλεγμονής
• Δυσλειτουργία της όρεξης

Μια διατροφή πλούσια σε πρόσθετα και ραφιναρισμένα σάκχαρα διατηρεί το σώμα σε κατάσταση χαμηλού βαθμού στρες.

10. Ηχορύπανση

Ο απροσδόκητος ή συνεχής θόρυβος (κίνηση και κορναρίσματα στον δρόμο, συναγερμοί, δυνατές συζητήσεις) αυξάνει την κορτιζόλη ακόμα και όταν νομίζετε ότι είστε «συνηθισμένοι».

Γιατί συμβαίνει

Ο εγκέφαλος παραμένει σε εγρήγορση, “προβλέποντας” τον κίνδυνο και ενεργοποιεί την αντίδραση στο στρες.

11. Σύγκρουση στις σχέσεις

Οι διαφωνίες, η ένταση και η ανεπίλυτη συναισθηματική πίεση διεγείρουν την απελευθέρωση κορτιζόλης.

Συνέπειες

• Διαταραχή ύπνου
• Μειωμένη λειτουργία ανοσοποιητικού
• Αυξημένη συναισθηματική ευαισθησία

Ακόμα και η ήπια, συνεχιζόμενη σύγκρουση έχει μετρήσιμες ορμονικές επιπτώσεις.

Συχνές Ερωτήσεις

Είναι επιβλαβείς οι βραχυπρόθεσμες αυξήσεις κορτιζόλης;

Όχι. Οι προσωρινές αυξήσεις βοηθούν το σώμα να ανταποκριθεί στις καθημερινές προκλήσεις. Οι χρόνιες αυξήσεις είναι το πρόβλημα.

Πώς μπορώ να μειώσω την κορτιζόλη φυσικά;

Ο συνεπής ύπνος, η ενυδάτωση, τα ισορροπημένα γεύματα, οι πρακτικές ενσυνειδητότητας και η μειωμένη καφεΐνη βοηθούν στη ρύθμιση της κορτιζόλης.

Η άσκηση αυξάνει πάντα την κορτιζόλη;

Όχι. Η μέτρια άσκηση μειώνει την μακροχρόνια κορτιζόλη. Μόνο η υπερβολική προπόνηση την αυξάνει χρονίως.

Μπορεί η κορτιζόλη να μειωθεί με συμπληρώματα διατροφής;

Μερικά μπορεί να βοηθήσουν, αλλά οι αλλαγές στον τρόπο ζωής είναι η πιο αξιόπιστη μέθοδος.

Συμπέρασμα

Πολλοί απροσδόκητοι καθημερινοί παράγοντες μπορούν να αυξήσουν την κορτιζόλη και να εντείνουν το άγχος. Εντοπίζοντας αυτούς τους κρυφούς παράγοντες, γίνεται ευκολότερο να προστατευτεί η ορμονική ισορροπία, να βελτιωθεί η ενέργεια και να υποστηριχθεί τόσο η ψυχική όσο και η σωματική ευεξία.

Πηγές:
health.com
mayoclinic.org
harvard.edu
clevelandclinic.org
medicalnewstoday.com