Ακτινοθεραπεία: Όπλο κατά του καρκίνου ή αιτία μεταστάσεων; Τι δείχνει νέα μελέτη

Η ακτινοθεραπεία χρησιμοποιείται συχνά μόνη της ή σε συνδυασμό με άλλες θεραπείες για την αντιμετώπιση του καρκίνου, οι υψηλές δόσεις ακτινοβολίας ωστόσο, μπορούν να δημιουργήσουν κατάλληλο έδαφος για την ανάπτυξη όγκων που δεν αντιμετωπίστηκαν άμεσα με την ακτινοθεραπεία.

Αυτή η απροσδόκητη αντίδραση οφείλεται, σύμφωνα με τους ερευνητές, στο γεγονός ότι η ακτινοθεραπεία με υψηλές δόσεις αυξάνει την παραγωγή μιας πρωτεΐνης που ονομάζεται αμφιρεγουλίνη στον όγκο-στόχο.

Τα υψηλά επίπεδα αμφιρεγουλίνης αποδυναμώνουν την ικανότητα του ανοσοποιητικού συστήματος να καταπολεμά τον καρκίνο και ενισχύουν την ικανότητα των καρκινικών κυττάρων να προστατεύονται από τις επιθέσεις, λένε οι επιστήμονες.

«Αυτά τα ευρήματα ανοίγουν έναν εντελώς νέο τρόπο σκέψης σχετικά με τις συστηματικές επιδράσεις της ακτινοθεραπείας», δήλωσε ο Δρ. Ralph Weichselbaum, καθηγητής ακτινοθεραπείας και κυτταρικής ογκολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο.

«Με βάση αυτά τα ευρήματα, σχεδιάζουμε μια κλινική δοκιμή για να τα διερευνήσουμε περαιτέρω και να τα επιβεβαιώσουμε», πρόσθεσε ο Weichselbaum.

Έως και το 60% των ασθενών με καρκίνο υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία στο πλαίσιο της θεραπείας, ανέφεραν οι ερευνητές.

Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι η ακτινοβολία μπορεί να προκαλέσει συρρίκνωση των απομακρυσμένων όγκων, ενδεχομένως ενεργοποιώντας το ανοσοποιητικό σύστημα.

Πολλοί ασθενείς ωστόσο, που υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία για καρκίνους με περιορισμένη εξάπλωση βίωσαν το αντίθετο αποτέλεσμα, με τους απομακρυσμένους όγκους να γίνονται πιο επιθετικοί.

«Υποθέτουμε ότι οι υψηλές δόσεις ακτινοβολίας μπορεί στην πραγματικότητα να προάγουν την ανάπτυξη όγκων σε μη ακτινοβολημένες περιοχές υπό ορισμένες συνθήκες, εξηγώντας ενδεχομένως κάποιες από αυτές τις δυσάρεστες επιπτώσεις», δήλωσε ο Weichselbaum.

«Μελέτες από τη δεκαετία του 1940 υποδείκνυαν ότι η ακτινοβολία μπορεί να προκαλέσει εξάπλωση του όγκου, αλλά αυτό δεν μου φαινόταν λογικό, καθώς η ακτινοβολία είναι ένας πολύ αποτελεσματικός αντικαρκινικός παράγοντας εντός του όγκου. Ωστόσο, η επικοινωνία μεταξύ της ακτινοβολημένης περιοχής και των απομακρυσμένων μεταστατικών περιοχών είναι συναρπαστική».

Για να διερευνήσουν περαιτέρω αυτό το θέμα, οι ερευνητές ανέλυσαν δείγματα βιοψίας από μια κλινική δοκιμή στην οποία ασθενείς με καρκίνο υποβλήθηκαν σε ακτινοθεραπεία υψηλής δόσης. Η δοκιμή αυτή διαπίστωσε ότι οι μεταστατικοί όγκοι αυξήθηκαν σε μέγεθος μετά την ακτινοθεραπεία.

Η γενετική ανάλυση των βιοψιών αποκάλυψε ότι οι όγκοι που υποβλήθηκαν σε ακτινοβολία είχαν σημαντικά αυξημένη γονιδιακή δραστηριότητα που σχετίζεται με την παραγωγή αμφιρεγουλίνης.

Δοκιμές σε ζώα αποκάλυψαν ότι, ενώ η ακτινοθεραπεία μειώνει την ικανότητα του καρκίνου να εξαπλωθεί σε νέες περιοχές, προάγει επίσης την ανάπτυξη των υφιστάμενων μεταστατικών όγκων.

Ωστόσο, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι, εάν η αμφιρεγουλίνη αναστέλλεται με φαρμακευτική αγωγή ή γονιδιακή θεραπεία, αυτοί οι όγκοι που δεν στοχεύονται άμεσα από την ακτινοβολία, συρρικνώνονται μαζί με τον πρωτοπαθή όγκο.

«Είναι ενδιαφέρον ότι ο συνδυασμός ακτινοβολίας και αποκλεισμού της αμφιρεγουλίνης μείωσε τόσο το μέγεθος του όγκου όσο και τον αριθμό των μεταστάσεων», δήλωσε ο Weichselbaum.

Η ανάλυση δειγμάτων αίματος από μια δεύτερη κλινική δοκιμή με ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα έδειξε ότι τα επίπεδα αμφιρεγουλίνης που αυξήθηκαν λόγω της ακτινοθεραπείας είχαν την τάση να αποδυναμώνουν το ανοσοποιητικό σύστημα, προωθώντας την παραγωγή ανοσοκατασταλτικών κυττάρων του αίματος.

Η αμφιρεγουλίνη και η ακτινοθεραπεία αύξησαν επίσης τα επίπεδα της CD47, μιας πρωτεΐνης στα καρκινικά κύτταρα που βοηθά τον καρκίνο να αποφύγει το ανοσοποιητικό σύστημα.

Η αναστολή της αμφιρεγουλίνης και της CD47 είχε ως αποτέλεσμα τον εξαιρετικά αποτελεσματικό έλεγχο του καρκίνου σε ζώα που υποβλήθηκαν σε ακτινοθεραπεία, ανέφεραν οι ερευνητές.

Με βάση αυτά τα ευρήματα, οι επιστήμονες προσανατολίζονται στην ανάπτυξη νέας εξατομικευμένης ακτινοθεραπείας, ιδίως σε ασθενείς των οποίων ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματός τους.

Τα ευρήματα δημοσιεύονται στην επιστημονική επιθεώρηση Nature.