Τι είναι η RSD; Η κατάσταση που συχνά συνδέεται με τη ΔΕΠΥ και πώς να τη διαχειριστούμε

Ένα ενδεικτικό παράδειγμα είναι το εξής: Φανταστείτε ότι ένας φίλος σας δεν έχει απαντήσει στο μήνυμά σας εδώ και αρκετές ώρες.

Ενώ οι περισσότεροι θα σκεφτούν ότι μάλλον θα είναι απασχολημένος, κάποιος με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) μπορεί να κάνει σκέψεις όπως: «Σίγουρα με μισεί!» ή «Κατέστρεψα τη φιλία μας!».

Αυτές οι έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις σε πραγματική ή φανταστική απόρριψη είναι χαρακτηριστικές της δυσφορίας από ευαισθησία στην απόρριψη.

Ο όρος δεν αποτελεί επίσημη διάγνωση, όμως χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο, ειδικά από ενήλικες που προσπαθούν να κατανοήσουν καλύτερα τον εαυτό τους.

Πώς περιγράφεται η συναισθηματική δυσφορία

Όλοι πληγωνόμαστε όταν μας κριτικάρουν ή μας αφήνουν απ’ έξω. Αλλά η δυσφορία λόγω ευαισθησίας στην απόρριψη, δεν έχει να κάνει με το «δεν μου αρέσουν τα σχόλια». Η λέξη δυσφορία σημαίνει έντονο συναισθηματικό πόνο.

Άτομα με RSD περιγράφουν συντριπτικές αντιδράσεις σε πιθανή απόρριψη, ακόμη κι αν κανείς δεν είπε ή έκανε κάτι σκληρό.

Ένα απλό σχόλιο, όπως «Νόμιζα ότι θα το έκανες με αυτόν τον τρόπο», μπορεί να πυροδοτήσει ντροπή, αμηχανία ή αμφιβολίες για τον εαυτό μας.

Ο πόνος είναι άμεσος και κατακλυσμιαίος, οδηγώντας κάποιους να αποσυρθούν, να απολογούνται υπερβολικά ή να ξεσπούν για να προστατευτούν.

Ο εγκέφαλος με ΔΕΠΥ και η συναισθηματική υπερευαισθησία

Η ΔΕΠΥ συχνά συνδέεται με την προσοχή ή την παρορμητικότητα, όμως ένας βασικός (και συχνά παραγνωρισμένος) παράγοντας είναι η συναισθηματική απορρύθμιση: η δυσκολία να διαχειριστεί και να επανέλθει κανείς από έντονα συναισθήματα.

Δεν πρόκειται για «ελάττωμα του χαρακτήρα», αλλά για νευρολογική διαφορά. Τομογραφίες του εγκεφάλου δείχνουν ότι τα άτομα με ΔΕΠΥ εμφανίζουν διαφορές στον τρόπο που συνεργάζονται η αμυγδαλή (σύστημα «συναγερμού» για τα συναισθήματα) και ο προμετωπιαίος φλοιός (που ρυθμίζει παρορμήσεις και συναισθήματα).

Το αποτέλεσμα είναι πιο έντονα συναισθήματα που χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να κοπάσουν.

Μελέτη του 2018 ανέδειξε αυτήν την ανισορροπία στα κυκλώματα ελέγχου των συναισθημάτων, εξηγώντας γιατί τα έντονα συναισθήματα «παίρνουν τον έλεγχο» πριν προλάβει να ενεργοποιηθεί η λογική σκέψη.

Τι λέει η έρευνα;

Πρόσφατη μελέτη (2024) έδειξε ισχυρή σύνδεση μεταξύ συμπτωμάτων ΔΕΠΥ και ευαισθησίας στην απόρριψη. Οι μαθητές με περισσότερα συμπτώματα ΔΕΠΥ ανέφεραν επίσης σημαντικά μεγαλύτερη ευαισθησία στην απόρριψη, συμπεριλαμβανομένου του έντονου φόβου για αρνητική αξιολόγηση ή κριτική.

Άλλη μελέτη (2018) έδειξε ότι έφηβοι με συμπτώματα ΔΕΠΥ ήταν πολύ πιο ευαίσθητοι στα σχόλια των συνομηλίκων τους. Η εγκεφαλική τους δραστηριότητα αποκάλυψε ότι αντιδρούσαν συναισθηματικά τόσο στην επιβράβευση όσο και στην κριτική, γεγονός που υποδηλώνει ότι ακόμη και ουδέτερα κοινωνικά ερεθίσματα μπορεί να τα αντιλαμβάνονται ως φορτισμένα.

Η συνεχής κοινωνική υπερεπαγρύπνηση είναι εξαντλητική. Χωρίς υποστήριξη, μπορεί να οδηγήσει σε ντροπή, χαμηλή αυτοπεποίθηση και επίμονες ψυχικές δυσκολίες.

Οι ενήλικες με ΔΕΠΥ δεν εξαιρούνται. Μελέτη του 2022 έδειξε ότι πολλοί συνδέουν την κριτική με επίμονες σκέψεις αποτυχίας, χαμηλή αυτοεκτίμηση και έντονη συναισθηματική αντιδραστικότητα, ακόμη και όταν η κριτική είναι εποικοδομητική ή ήπια.

Τι βοηθάει;

Αν βιώνεις δυσφορία από ευαισθησία στην απόρριψη, δεν είσαι μόνος και δεν είσαι προβληματικός.

Ορισμένα εργαλεία που μπορούν να βοηθήσουν:

• Ονομάτισέ το. Πες στον εαυτό σου: «Αυτό μοιάζει με ευαισθησία στην απόρριψη». Η αναγνώριση δημιουργεί απόσταση από τον κατακλυσμό συναισθημάτων.
• Πάρε χρόνο πριν αντιδράσεις. Αργές αναπνοές, αντλιστροφο μέτρημα ή λίγα λεπτά έξω, βοηθούν να ηρεμήσει το σώμα και να ισορροπήσει το νευρικό σύστημα. Έρευνες δείχνουν ότι η ρύθμιση της αναπνοής και η σύνδεση με τις αισθήσεις βοηθούν να φύγουμε από την «κατάσταση μάχης ή φυγής», στηρίζοντας τη νηφαλιότητα και τη συναισθηματική ρύθμιση.
• Αμφισβήτησε την ιστορία. Ρώτησε: «Τι άλλο μπορεί να είναι αλήθεια;» ή «Τι θα έλεγα σε έναν φίλο που ένιωθε έτσι;»
• Σκέψου τη θεραπεία. Ένας ψυχολόγος που κατανοεί τη ΔΕΠΥ και την RSD μπορεί να σε βοηθήσει να ξεμπλέξεις αυτές τις αντιδράσεις και να αναπτύξεις πιο υγιείς τρόπους σκέψης.
• Βοήθησε εγκαίρως το παιδί σου. Η εκμάθηση συναισθηματικής γλώσσας, ορίων και ανθεκτικότητας μπορεί να αποτρέψει την υπερευαισθησία στην απόρριψη από το να γίνει κατακλυσμιαία.
• Επικοινώνησε με καλοσύνη. Αν ζεις ή δουλεύεις με κάποιον που έχει ΔΕΠΥ, προσπάθησε να είσαι σαφής και ήπιος. Απόφυγε τον σαρκασμό ή τις ασαφείς εκφράσεις. Λίγη παραπάνω σαφήνεια κάνει μεγάλη διαφορά.

Η δυσφορία από ευαισθησία στην απόρριψη δεν αφορά το να είσαι εύθραυστος ή «αδύναμος».

Έχει να κάνει με τον τρόπο που ο εγκέφαλος με ΔΕΠΥ επεξεργάζεται τα συναισθηματικά και κοινωνικά ερεθίσματα.

Με κατανόηση, εργαλεία και υποστήριξη, αυτές οι εμπειρίες μπορούν να γίνουν διαχειρίσιμες.

Πηγή: The Conversation