Γήρανση εγκεφάλου: Ο ρόλος του ύπνου και της συστηματικής φλεγμονής

Η σύνδεση κακού ύπνου και επιταχυνόμενης γήρανσης εξηγείται εν μέρει από την αυξημένη φλεγμονή στον οργανισμό.

Αν και η κακή ποιότητα ύπνου έχει συνδεθεί σε πολλές έρευνες με αυξημένο κίνδυνο για άνοια, μέχρι σήμερα δεν ήταν σαφές αν οι ανθυγιεινές συνήθειες ύπνου προκαλούν την ασθένεια ή αν αποτελούν πρώιμο σύμπτωμά της.

Οι ερευνητές στο Ινστιτούτο Karolinska της Σουηδίας διερεύνησαν τη σχέση μεταξύ χαρακτηριστικών του ύπνου και της βιολογικής ηλικίας του εγκεφάλου, δηλαδή πόσο γερασμένος φαίνεται ο εγκέφαλος σε σχέση με την πραγματική ηλικία του ατόμου.

Η μελέτη περιέλαβε 27.500 άτομα μέσης και μεγαλύτερης ηλικίας από τη βρετανική βάση δεδομένων UK Biobank, οι οποίοι υποβλήθηκαν σε μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου. Με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης, οι ερευνητές εκτίμησαν τη βιολογική ηλικία του εγκεφάλου βασισμένοι σε περισσότερα από 1.000 φαινοτυπικά χαρακτηριστικά της απεικόνισης.

Η ποιότητα ύπνου αξιολογήθηκε με βάση πέντε αυτοαναφερόμενους παράγοντες:

• τον χρονότυπο (αν κάποιος είναι «πρωινός» ή «βραδινός» τύπος)
• τη διάρκεια του ύπνου
• την αϋπνία
• το ροχαλητό
• την υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας

Με βάση αυτά, οι συμμετέχοντες ταξινομήθηκαν σε τρεις κατηγορίες:

• Καλή ποιότητα ύπνου (≥4 βαθμοί)
• Μέτρια (2–3 βαθμοί)
• Κακή (≤1 βαθμός)

Ο εγκέφαλος «γερνά» όταν ο ύπνος είναι κακός

«Η διαφορά μεταξύ βιολογικής και πραγματικής ηλικίας του εγκεφάλου αυξανόταν κατά περίπου έξι μήνες για κάθε μείωση κατά ένα βαθμό στην κλίμακα ποιότητας ύπνου», εξηγεί η Abigail Dove, ερευνήτρια στο Τμήμα Νευροβιολογίας, Επιστημών Φροντίδας και Κοινωνίας του Ινστιτούτου Καρολίνσκα και επικεφαλής της μελέτης.

«Οι άνθρωποι με κακή ποιότητα ύπνου είχαν εγκεφάλους που έδειχναν κατά μέσο όρο έναν χρόνο μεγαλύτεροι από την πραγματική τους ηλικία», πρόσθεσε.

Για να κατανοήσουν τον μηχανισμό πίσω από το φαινόμενο, οι ερευνητές εξέτασαν και τα επίπεδα χαμηλού βαθμού φλεγμονής στον οργανισμό. Διαπίστωσαν ότι η φλεγμονή μπορούσε να εξηγήσει περίπου το 10% της σχέσης μεταξύ κακού ύπνου και «γερασμένου» εγκεφάλου.

«Τα ευρήματά μας δείχνουν ότι η κακή ποιότητα ύπνου μπορεί να επιταχύνει τη γήρανση του εγκεφάλου, με τη φλεγμονή να αποτελεί έναν από τους βασικούς μηχανισμούς», σημειώνει η Dove.
«Δεδομένου ότι ο ύπνος είναι παράγοντας που μπορεί να τροποποιηθεί, ενδεχομένως να είναι δυνατή η πρόληψη της πρόωρης γήρανσης του εγκεφάλου -και ίσως και της γνωστικής έκπτωσης- μέσω υγιέστερων συνηθειών ύπνου».

Οι ερευνητές εξετάζουν και άλλους πιθανούς μηχανισμούς, όπως:

• τις αρνητικές επιπτώσεις στο σύστημα απομάκρυνσης «άχρηστων» ουσιών του εγκεφάλου, το οποίο δρα κυρίως κατά τη διάρκεια του ύπνου
• την επίδραση της κακής ποιότητας ύπνου στην καρδιαγγειακή υγεία, η οποία μπορεί με τη σειρά της να επηρεάσει τον εγκέφαλο.

Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι οι συμμετέχοντες στη UK Biobank είναι γενικά πιο υγιείς από τον μέσο όρο του πληθυσμού, γεγονός που ενδέχεται να περιορίζει την ισχύ των ευρημάτων στον γενικό πληθυσμό. Επιπλέον, τα δεδομένα βασίστηκαν σε αυτοαναφερόμενες πληροφορίες για τον ύπνο.

Η μελέτη πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με ερευνητές από τη Σουηδική Σχολή Αθλητισμού και Επιστημών Υγείας, καθώς και τα Πανεπιστήμια Tianjin και Sichuan στην Κίνα.

Τα ευρήματα δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό περιοδικό eBioMedicine.